ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΠΡΩΤΩΝ ΒΟΗΘΕΙΩΝ (12-13 ΜΑΡΤΙΟΥ 2011, ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΠΟΛΗ ΖΩΓΡΑΦΟΥ)

Νίκος Βλασσόπουλος

Φαρμακοποιός, Πρόεδρος Φ.Ε.Ε

H λαϊκή σοφία λέει, «Όσα φέρνει η ώρα δεν τα φέρνει ο χρόνος». Από την αρχή της πορείας τους, oι άνθρωποι έχουν αφιερώσει χιλιάδες χρόνια για να προβλέψουν και να αντιμετωπίσουν καταστάσεις που μπορούν να συμβούν σε μία στιγμή.

Από τα αντισεισμικά σπίτια μέχρι τις ομπρέλες, πάντα μαχόμαστε ενάντια σε άγνωστες και απρόσμενες απειλές, τις οποίες συχνά νιώθουμε ανήμποροι να ελέγξουμε. Ο τομέας της υγείας φυσικά δεν αποτελεί εξαίρεση.

Όλοι μας, τόσο προσωπικά όσο και επαγγελματικά, γνωρίζουμε περιπτώσεις συνανθρώπων που υπέφεραν ή και έχασαν τη ζωή τους από καταστάσεις όπως η ανακοπή, ο πνιγμός, η δηλητηρίαση, οι  τραυματικές κακώσεις, ο αιφνίδιος χαρακτήρας των οποίων κάνει τις συνέπειές τους ακόμη πιο δυσβάσταχτες.

Ωστόσο, δεν είμαστε έρμαια της μοίρας. Ακόμη και σε δύσκολες περιπτώσεις, η γνώση των Πρώτων Βοηθειών μπορεί να βοηθήσει κάποιον που υποφέρει και, σε κάποιες περιπτώσεις, να του σώσει τη ζωή.

Χάρη στην απλότητα των τεχνικών τους και το οτι χρειάζονται ελάχιστο εξοπλισμό, οι Πρώτες Βοήθειες μπορούν να διδαχθούν ακόμη και σε άτομα που δεν έχουν εξειδικευθεί στο χώρο της υγείας.

Σήμερα, εκμάθηση Πρώτων Βοηθειών γίνεται σε προσκόπους, κατασκηνωτές, γυμναστές, ναυαγοσώστες και ομάδες ιδιωτών που δε χρειάζεται να έχουν τίποτε κοινό μεταξύ τους πέρα από την επιθυμία να βοηθήσουν το συνάνθρωπό τους.

Έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν οτι η Φαρμακευτική Εταιρεία Ελλάδος πιστεύει και επιχειρεί να αναδείξει μέσω της δράσης της τον κοινωνικό χαρακτήρα του φαρμακοποιού.

Πιστεύουμε λοιπόν οτι θα ήταν καλό οι συνάδελφοι φαρμακοποιοί να ενημερωθούν επί του θέματος όχι μόνο λόγω των ανθρωπιστικών επιταγών του λειτουργήματός μας, αλλά και της αλληλεγγύης προς τον διπλανό μας.

Είναι πραγματικά εξαιρετικά θετικό αλλά και συγκινητικό το γεγονός οτι ανταποκριθήκατε στο κάλεσμά μας με τέτοιο ενθουσιασμό.

Πρέπει να επισημάνουμε βέβαια οτι το διήμερο αυτό σεμινάριο δεν επαρκεί προκειμένου κάποιος να εκπαιδευθεί σε βάθος στην παροχή των Πρώτων Βοηθειών. Στόχος μας αυτές τις δύο ημέρες είναι να γνωρίσετε το εύρος και τις δυνατότητες τους ώστε στη συνέχεια, αν το επιθυμείτε, να λάβετε την απαραίτητη εκπαίδευση.

Ο κος Θεοδοσίου, Διευθυντής της Χειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς» και μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Καρδιοαναπνευστικής Αναζωογόνησης και οι συνάδελφοί του κυρία Κοκολάκη, Αναισθησιολόγος στο Νοσοκομείο Σεισμανόγλειο και κύριος Μπογδάν, Χειρουργός στο ίδιο Νοσοκομείο, έχουν δεκαετίες εμπειρίας και τις πιο σύγχρονες γνώσεις στο θέμα των Πρώτων Βοηθειών.

Αυτές τις δύο μέρες θα σας παρουσιάσουν με συντομία, περιεκτικότητα και σαφήνεια ένα μεγάλο εύρος έκτακτων καταστάσεων και την ενδεδειγμένη αντιμετώπισή τους από τον φαρμακοποιό. Πιστεύουμε οτι θα βρείτε αυτά που έχουν να πουν χρήσιμα και ενδιαφέροντα.

Γιώργος Ραφτόπουλος

Φαρμακοποιός, Αντιπρόεδρος Φ.Ε.Ε.

Λένε οτι τα μεγαλύτερα ψέματα λέγονται στον πόλεμο και στον έρωτα. Τα λόγια από μόνα τους κυοφορούν το ψέμα, αφού δεν είναι υποχρεωτικό να γίνουν πραγματικότητα. Η Φ.Ε.Ε., ο Θεόφραστος, προσπαθεί να πραγματώνει σκέψεις, ιδέες, προτάσεις, που θα βοηθήσουν το φαρμακοποιό και επαγγελματικά, αλλά και στην προσωπική του ολοκλήρωση.

Το πεδίο που πρέπει να δώσει τη μάχη του ο φαρμακοποιός είναι τραχύ και πολυδύναμο. Πολλές φορές ξεπερνά τις πανεπιστημιακές του γνώσεις, ειδικότερο ημών των παλαιοτέρων. Η Φ.Ε.Ε. έρχεται αρωγός σε αυτόν τον αγώνα, ξεπερνώντας τις περιορισμένες δυνάμεις της. Επιστρατεύει καταξιωμένους επιστήμονες, αλλά και ήθους, λαμπρούς ανθρώπους, που ανιδιοτελώς συστρατεύονται προσπαθώντας να μεταδώσουν τις γνώσεις τους, αλλά και τους σωστούς κανόνες του παιχνιδιού.

Η Φ.Ε.Ε. δεν προήλθε από παρθενογένεση. Μια σπίθα που σιγόκαιγε μέσα μας βρήκε τον κατάλληλο άνεμο στη συνεύρεση μερικών συναδέλφων και έγινε μικρή φωτιά που παλεύει να βοηθά την επιστημονική ενημέρωση και να ζεσταίνει το φαρμακευτικό μεράκι. Γιατί κακά τα ψέματα, θέλει και νοστιμιά η ζωή μας. Ό,τι δουλειά και να κάνεις γίνεται πιο ευχάριστη και πιο εύκολη όταν ευφραίνεται η ψυχή. Καλό είναι να πουλήσεις ένα ακριβό φάρμακο και να κερδίσεις ένα αξιόλογο ποσό χρημάτων, αλλά εξίσου καλό είναι όμως, για ορισμένους και καλύτερο, να φτιάξεις ένα βάμμα βαλεριάνας, να μετατρέψεις μια ουσία σε υπόθετα ή να προσφέρεις Πρώτες Βοήθειες σε ένα συνάνθρωπο που κινδυνεύει.

Δε θα σας κουράσω άλλο. Θα μπορούσαμε να μιλάμε για ώρα ακόμα, αλλά δεν είναι αυτό το αντικείμενο σήμερα. Θα σας κάνω μόνο μια έκκληση, θα σας απευθύνω μόνο μια παράκληση. Πλαισιώστε όσες φαρμακευτικές εστίες υπάρχουν, κρίνοντας και επιλέγοντας, για να μείνουν ζωντανές, για να μείνουν αναμμένες. Και θα τελειώσω με τα λόγια του Ελύτη, αισιόδοξα και απαισιόδοξα συγχρόνως.

«Όλα χάνονται. Του καθενός έρχεται η ώρα.
Όλα μένουν. Εγώ φεύγω. Εσείς να δούμε τώρα.»

Μαρία Κοκολάκη

Αναισθησιολόγος ΓΝ «Σισμανόγλειο»

Η παρακάτω παρουσίαση είναι σε μορφή Adobe Acrobat (pdf). Για να εμφανιστεί πρέπει να έχετε εγκαταστήσει τον Acrobat Reader στον υπολογιστή σας. (Λήψη του Acrobat Reader)

Μπογδάν Ραϊτσίου

Χειρουργός ΓΝ «Σισμανόγλειο»

Η παρακάτω παρουσίαση είναι σε μορφή Adobe Acrobat (pdf). Για να εμφανιστεί πρέπει να έχετε εγκαταστήσει τον Acrobat Reader στον υπολογιστή σας. (Λήψη του Acrobat Reader)

Μαρία Κοκολάκη

Διευθύντρια Αναισθησιολόγος Γ.Ν. «Σισμανόγλειο»
Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου ΕΕΚΑ
Εκπαιδεύτρια από το ERC (European Resuscitation Council)

Λιποθυμία

Ορισμός: Η απότομη και παροδική απώλεια της συνείδησης. Η αιτία της λιποθυμίας είναι η μείωση της αιματικής ροής στον εγκέφαλο, που συμβαίνει εκείνη τη στιγμή και η πρόσκαιρη εγκεφαλική ισχαιμία που ακολουθεί.

Η λιποθυμία μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα απόλυτα υγιή και σε άτομα με πλήθος παθολογικών καταστάσεων. Οι πιο σημαντικές είναι καρδιολογικές.

Η απλή λιποθυμία που παρουσιάζεται σε υγιή άτομα οφείλεται συνήθως σε κάποιο stress (π.χ. πόνος, φόβος, ή θέα αίματος). Η ορθοστατική λιποθυμία είναι εκείνη που εμφανίζεται μόλις ο ασθενής καθίσει ή σηκωθεί όρθιος από την οριζόντια θέση. Τα αίτια είναι διάφορα (φάρμακα, χρόνιες παθήσεις όπως σακχ. διαβήτης, η παρατεταμένη παραμονή σε θερμό περιβάλλον).

Τα παρασυμπαθητικοτονικά άτομα λιποθυμούν συχνότερα, αν ερεθιστεί ο καρωτιδικός κόλπος (π.χ. με το ξύρισμα, ή απότομη στροφή της κεφαλής). Ανεξάρτητα από την αιτιολογία της λιποθυμίας, θα πρέπει ο ασθενής να βρίσκεται σε οριζόντια θέση, χαλάρωση των περισφίξεών του, απελευθέρωση του αεραγωγού, εάν χρειάζεται υποβοήθηση της αναπνοής και στενή παρακολούθηση των ζωτικών σημείων του θύματος.

Καταπληξία (SHOCK)

Το shock είναι κλινικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια του Καρδιαγγειακού συστήματος για εξασφάλιση επαρκούς αιμάτωσης των οργάνων.

Στάδια shock

Αρχικό – αντιρροπούμενο στάδιο: προσπάθεια αντιρροπιστικών μηχανισμών με ταχυκαρδία, αύξηση των περιφερικών αντιστάσεων και μείωση του εύρους πίεσης για διατήρηση αιμάτωσης ζωτικών οργάνων.

Τελικό – μη αντιρροπούμενο στάδιο: Αποτυχία αντιρροπιστικών μηχανισμών, υπόταση, δυσλειτουργία οργάνων.

Είδη shock

1. Υποογκαιμικό (διάρροια-έμμετοι, αιμορραγία, αυξημένη διούρηση)
   Προσοχή! Σε απώλειες μεγαλύτερες από 25% = Ταχύπνοια, αλλαγές επιπέδου συνείδησης – υπόταση
2. Σηπτικό (πυρετός ή υποθερμία, αγγειοδιαστολή).
3. Αναφυλακτικό. Κλινικά από το αναπνευστικό υπάρχει συριγμός, ταχύπνοια, κνίδωση, ταχυκαρδία, υπόταση.
4. Καρδιογενές. Συνήθως μετά από καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις, μυοκαρδίτιδα, συγγενή καρδιοπάθεια, ηλεκτρολυτικές διαταραχές.

Αντιμετώπιση SHOCK

• Διατήρηση της βατότητας των αεροφόρων οδών
• Χορήγηση όγκου
• Τοποθέτηση ενδοφλέβιας γραμμής
• Χορήγηση ινοτρόπων φαρμάκων
• Monitor
• Διατήρηση θερμοκρασίας σε φυσιολογικά επίπεδα

Οξύ Καρδιακό – θωρακικό άλγος

Ο πόνος στο στήθος μπορεί να είναι σύμπτωμα σοβαρών απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων.

Ο τύπος του πόνου έχει πολύ μεγάλη σημασία:

• Που εντοπίζεται; και αντανάκλαση
• Φύση του πόνου
• Παράγοντες που τον επιδεινώνουν (π.χ. κίνηση, αναπνοή)
• Προδιαθεσικοί παράγοντες
• Συνοδά συμπτώματα

Οι πιο συνηθισμένες σοβαρές αιτίες που προκαλούν οξύ καρδιακό πόνο είναι:

• Στηθάγχη, έμφραγμα
• Πνευμονική εμβολή
• Περικαρδίτιδα
• Πλευρίτιδα
• Πνευμοθώρακας
• Αορτικό ανεύρυσμα

Συμπτώματα–σημεία οξέος καρδιακού–θωρακικού άλγους:

Επίμονος οξύς πόνος στο κέντρο του στερνού, μπορεί να διαχέεται στους ώμους, στο λαιμό, κάτω από την γνάθο, στην πλάτη ή στην κοιλιά. Δεν υποχωρεί με την ανάπαυση.

• Δύσπνοια
• Αίσθημα αδιαθεσίας, αδυναμίας, ζάλης
• Εφίδρωση
• Το δέρμα μπορεί να γίνει «γκρίζο» με μελάνιασμα των χειλιών
• Ο σφυγμός μπορεί να είναι ταχύς ή αργός, κανονικός ή μη ή τελείως φυσιολογικός

Θυμηθείτε τις παρακάτω ενέργειες που πρέπει να κάνετε άμεσα:

• Βρείτε μια θέση που να νοιώθει άνετα το θύμα (προτιμάτε ημικαθιστή θέση, με λυγισμένα τα γόνατα)
• Μη δώσετε να πιεί τίποτα
• Φέρτε του ένα δοχείο σε περίπτωση που θελήσει να κάνει εμετό.
• Καλέστε το 166 για ασθενοφόρο και τηλεφωνήστε στον οικογενειακό γιατρό του.
• Χορήγηση Ασπιρίνης
  ΜΗ ΧΑΝΕΤΕ ΧΡΟΝΟ

Πως προλαμβάνεται μια καρδιακή νόσος

Πρέπει να ελέγχουμε τους παράγοντες κινδύνου:

• Κάπνισμα
• Διαβήτης
• Αυξημένα επίπεδα χοληστερόλης
• Υψηλή πίεση
• Παχυσαρκία

Καρδιοαναπνευστική Ανακοπή

Ανακοπή ορίζεται η αιφνίδια και απρόβλεπτη διακοπή της λειτουργίας της αναπνοής ή και της κυκλοφορίας ή και των δύο, με αποτέλεσμα την ανεπαρκή παροχή οξυγονωμένου αίματος στα ζωτικά όργανα.

Κλινικά σημεία ανακοπής

1. Απουσία καρδιακών τόνων Αμέσως
2. Απουσία καρδιακών τόνων 10-20 sec
3. Απώλεια συνείδησης 15-30 sec
4. Διακοπή αερισμού
5. Μυδρίαση (διαστολή της κόρης) 60-90 sec

Αίτια καρδιοαναπνευστικής ανακοπής

1. Αναπνευστικά (απόφραξη ανώτερου ή κατώτερου αεραγωγού, επιληψία, φάρμακα, κακώσεις νωτιαίου μυελού, βλάβες περιφερικού νευρικού συστήματος, μυασθένεια, πνευμονοπάθειες.
2. Καρδιακά – Αιμοδυναμικά (οξέα στεφανιαία σύνδρομα, έμφραγμα μυοκαρδίου, αναφυλακτικό shock, αιμορραγία, ασφυξία)
3. Διαταραχές συνείδησης (υποξαιμία, υπερκαπνία, υπερδοσολογία φαρμάκων)

Για την αντιμετώπιση καρδιακής ανακοπής ο «Κρίσιμος χρόνος» είναι ελάχιστος. Θα πρέπει να αρχίζει αμέσως βασική καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση (Β-ΚΑΑ) μέσα σε 3-4 min από το επεισόδιο, κάθε καθυστέρηση θα καταλήξει σε μη αναστρέψιμη βλάβη (στα 10 min βέβαιος εγκεφαλικός θάνατος). Οι πιθανότητες επιβίωσης αυξάνουν όταν:

• Υπάρχει μάρτυρας επεισοδίου
• Αρχίζει άμεσα η Β-ΚΑΑ
• Όταν η καρδιακή ανακοπή εκδηλώνεται με κοιλιακή μαρμαρυγή, πρέπει να εφαρμοστεί αμέσως απινιδισμός.

Δύσπνοια

Η δύσπνοια είναι σύμπτωμα σοβαρών, απειλητικών για τη ζωή καταστάσεων.

Ένα ακριβές ιστορικό είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την διάγνωση.

Αίτια:

• Οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου, στηθάγχη
• Αλλεργία
• Πνευμονική εμβολή
• Άσθμα – πνευμονία
• Απόφραξη αεραγωγού από ξένο σώμα
• Υπεραερισμός, κρίση υστερίας

Αντιμετώπιση:

• Έλεγχε Α.Β.C (Airway, Breathing, Circulation: Βατότητα αναπνευστικής οδού, αναπνοή, κυκλοφορία)
• Χορήγηση Ο2
• Τοποθέτηση του ασθενή σε θέση ώστε να αισθάνεται καλά
• Καλέστε 166
• Σύνδεση με ΗΚΓ (ηλεκτροκαρδιογράφο)
• Παλμικό οξύμετρο

Οξυγονοθεραπεία

Ενδείξεις χορήγησης οξυγόνου σε οξείες καταστάσεις

Η χορήγηση οξυγόνου αποτελεί μέρος της θεραπείας των ασθενών με:

• Έμφραγμα μυοκαρδίου
• Καρδιογενές πνευμονικό οίδημα
• Πνευμονική ίνωση
• Δηλητηριάσεις
• Εισπνοή μονοξειδίου άνθρακα, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), πνευμονία, υπόταση.

Monitoring στη χορήγηση Ο2

Οι μέθοδοι παρακολούθησης της θεραπείας με Ο2 περιλαμβάνει τη λήψη αερίων αρτηριακών αίματος και την παλμική οξυμετρία.

Κίνδυνοι θεραπείας με Ο2

• Φωτιά. Το Ο2 ευνοεί την έκρηξη (έχουν καταγραφεί εγκαύματα προσώπων ασθενών που κάπνιζαν ενώ ελάμβαναν Ο2).
• Τοξικότητα πνευμόνων από Ο2. Υψηλές συγκεντρώσεις Ο2 (> 60%) μπορεί να καταστρέψουν την κυψελιδική μεμβράνη όταν εισπνέονται για διάστημα μεγαλύτερο των 48 ωρών. Ακολουθεί προοδευτική εξέλιξη στο σύνδρομο αναπνευστικής δυσχέρειας των ενηλίκων, που σχετίζονται με υψηλή νοσηρότητα.
• Paul-Berr effect: Η αναπνοή υπερβαρικού Ο2 (π.χ. στην κατάδυση) μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλική αγγειοσύσπαση και επιληπτικές κρίσεις. 

Κύλινδροι (οβίδες) οξυγόνου

Οι κύλινδροι οξυγόνου αποτελούν ένα τρόπο αποθήκευσης του οξυγόνου σε αέρια κατάσταση λόγω της χαμηλής κρίσιμης θερμοκρασίας του οξυγόνου.

Είναι φορητοί, έχουν ροόμετρο και ένα ρυθμιστή πίεσης. Δυστυχώς δεν υπάρχει ένας διεθνής χρωματικός κώδικας για τις οβίδες οξυγόνου, γεγονός που είναι δυνητικά επικίνδυνο.

Συστήματα χορήγησης

Α. Χαμηλής ροής

• απλές μάσκες Ο2
• απλές μάσκες με αποθεματικό ασκό

Β. Υψηλής ροής ή σταθερής απόδοσης Ο2

• Μάσκες venture
• Νεφελοποιητές παγίδευσης αέρα (ενδείκνυται σε χρόνιες αποφρακτικές πνευμονοπάθειες, βρογχικό άσθμα)
• Συσκευή Ambu

Πάρης Θεοδοσίου

Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής ΠΓΝΑ «Γ. Γεννηματάς»

Η παρακάτω παρουσίαση είναι σε μορφή Adobe Acrobat (pdf). Για να εμφανιστεί πρέπει να έχετε εγκαταστήσει τον Acrobat Reader στον υπολογιστή σας. (Λήψη του Acrobat Reader)