Η παραλλαγή JN.1 Covid είχε ταχεία εξάπλωση μέσα στον Δεκέμβριο και πλέον έχει γίνει το πιο κοινό στέλεχος του ιού που εξαπλώνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, σύμφωνα με τo Κέντρo Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC), αυξάνοντας τον συνολικό αριθμό των νέων κρουσμάτων και, σε μικρότερο βαθμό, των εισαγωγών στα νοσοκομεία.
Τα κρούσματα JN.1 αυξάνονται, επίσης, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη Γαλλία, στην Κίνα και στην Ινδία, και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως και στη χώρα μας.
Ψαλτοπούλου για υποπαραλλαγή κορωνοϊού Η καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, η βιολόγος Παναγιώτα Ζαχαράκη και ο γιατρός Γιάννης Ντάνασης συνοψίζουν τα νεότερα δεδομένα. Οι διεθνείς υγειονομικές αρχές επισημαίνουν πως δεν είναι ακόμα σίγουρο εάν οι λοιμώξεις από την JN.1 προκαλούν διαφορετικά συμπτώματα από άλλες παραλλαγές, με το CDC να σημειώνει ότι «οι τύποι συμπτωμάτων και το πόσο σοβαρά είναι, συνήθως εξαρτώνται περισσότερο από την ανοσία και τη γενική υγεία ενός ατόμου παρά από το ποια παραλλαγή προκαλεί τη μόλυνση».
Σύμφωνα με το CDC, στα συμπτώματα αυτής της υποπαραλλαγής περιλαμβάνονται:
Τα τελευταία δεδομένα από το Γραφείο Εθνικής Στατιστικής του Ηνωμένου Βασιλείου (UK Office for National Statistics), από τον Δεκέμβριο του 2023, υποδηλώνουν ότι τα πιο συχνά αναφερόμενα συμπτώματα μεταξύ των ερωτηθέντων με Covid-19 περιλαμβάνουν: καταρροή (31,1%), βήχας (22,9%), πονοκέφαλος (20,1%), αδυναμία ή κόπωση (19,6%), μυϊκός πόνος (15,8%), πονόλαιμος (13,2%), προβλήματα ύπνου (10,8%), ανησυχία ή άγχος (10,5%).
Πολλά από τα συνηθέστερα συμπτώματα, συμπεριλαμβανομένων της καταρροής και του βήχα, έχουν αναφερθεί σε άτομα με Covid από το 2020, αν και η λίστα περιλαμβάνει ορισμένες νέες προσθήκες, όπως προβλήματα ύπνου και άγχος. Επιπροσθέτως, η απώλεια γεύσης και όσφρησης -που κάποτε θεωρούνταν ενδεικτικό σημάδι της Covid- αναφέρεται τώρα μόνο από το 2 έως 3 τοις εκατό των μολυσμένων ατόμων στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Η ξαφνική άνοδος της JN.1 υποδηλώνει ότι είναι είτε πιο μεταδοτική είτε καλύτερη στην αποφυγή του ανοσοποιητικού συστήματός μας (ανοσοδιαφυγή). Ωστόσο, σύμφωνα με τα υπάρχοντα δεδομένα, δεν φαίνεται να είναι πιο επιθετική από άλλες παραλλαγές που κυκλοφορούν, σύμφωνα με το CDC.
Τέλος, οι συστάσεις, παγκοσμίως, για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της Covid-19 παραμένουν οι ίδιες: Μείνετε προσεκτικοί σε εσωτερικούς χώρους, και εάν είστε θετικοί, είναι καλύτερο να μείνετε σπίτι, απομονωμένοι από τους άλλους για κάποιες ημέρες. Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου Νοσημάτων των ΗΠΑ, «είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι τα υπάρχοντα εμβόλια και οι θεραπείες εξακολουθούν να λειτουργούν καλά και κατά της υποπαραλλαγής JN.1, επομένως αυτή η υποπαραλλαγή δεν επηρεάζει τις συστάσεις του CDC».
Ο κορωνοϊός εξακολουθεί να συνιστά «απειλή», προειδοποίησε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), τέσσερα χρόνια μετά το ξέσπασμα της πανδημίας που κόστησε τη ζωή σε εκατομμύρια ανθρώπους και «γονάτισε» τις οικονομίες.
«Ο SARS-CoV-2, κυκλοφορεί επί του παρόντος σε όλες τις χώρες και εξακολουθεί να συνιστά απειλή», ανέφερε η επιδημιολόγος Μαρία Βαν Κέρκοβ που είναι υπεύθυνη της τεχνικής ομάδας του ΠΟΥ για την πρόληψη και την αντιμετώπιση επιδημιών και πανδημιών. «Πρέπει να παραμείνουμε σε εγρήγορση, γιατί ο ιός κυκλοφορεί, εξελίσσεται και μεταλλάσσεται», τόνισε στη διάρκεια ενημέρωσης του κοινού μέσω των κοινωνικών δικτύων.
ΠΟΥ: Αργή αλλά σταθερή η αύξηση των κρουσμάτων κορωνοϊού Στην παρούσα φάση, τρεις υποπαραλλαγές του κορονοϊού που προκαλεί την Covid-19 (η XBB.1.5, η XXB.1.16 και η EG.5) βρίσκονται στο μικροσκόπιο των ειδικών. Μια τέταρτη, η ΒΑ.2.86 αναμένεται να προστεθεί, παρότι δεν έχει αναφερθεί ότι προκαλεί αυξημένη σοβαρότητα της νόσου.
«Έχουμε διαπιστώσει αργή αλλά σταθερή αύξηση των κρουσμάτων ανά τον κόσμο», σημείωσε η Μαρία Βαν Κέρκοβ.
Αντιμέτωπος με την πανδημία Covid-19, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία στις 30 Ιανουαρίου 2020, το υψηλότερο επίπεδο συναγερμού, που τελικά ήρθη στις 5 Μαΐου 2023.
Πέραν των άμεσων συμπτωμάτων Covid-19, ο ΠΟΥ δεν έχει κρύψει την ανησυχία του για τις μακροχρόνιες επιπτώσεις που προκαλεί η νόσος, το λεγόμενο σύνδρομο long Covid.
«Έχουμε στοιχεία που δείχνουν ότι ο εμβολιασμός κατά της Covid-19 μειώνει τον κίνδυνο» μακροχρόνιων επιπτώσεων, δήλωσε η Μαρία Βαν Κέρκοβ. Ανέφερε ότι περίπου 13,5 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων για την Covid-19 έχουν χορηγηθεί παγκοσμίως από τα τέλη του 2020, προτρέποντας τους πολίτες στο βόρειο ημισφαίριο – όπου ο χειμώνας είναι προ των πυλών – να εμβολιαστούν κατά της γρίπης και της νόσου που προκαλεί ο κορονοϊός.
Όπως αναφέρει ο Γ.Κόλλιας, πρώην πρόεδρος του ΕΚΕΒΕ,πρόκειται για ένα από τα σημαντικά οράματα της Αμαλίας Φλλέμινγκ, το οποίο μεταλαμπάδευσε στη διοίκηση του Ιδρύματος, με κύρια εκπρόσωπο την Έλσα Ροκοφύλλου, για να αναπτυχθεί η βιοïατρική έρευνα. ”Θέλω να το δω μια μέρα να δουλεύει”, ήταν η σφοδρή της επιθυμία, δυστυχώς δεν έζησε για να τη δει πραγματοποιημένη.
Η Αμαλία Φλέμινγκ υπήρξε σύζυγος και συνεργάτιδα του Αλ. Φλέμινγκ. Ο Αλ. Φλέμινγκ, Σκωτσέζος την καταγωγή, γεννήθηκε το 1881 και απεβίωσε το 1955.
Στο άκουσμα του ονόματός του, σε όλον τον κόσμο, συνειρμικά έρχεται στο νου το αντιβιοτικό πενικιλλίνη, μια ουσία προïόν στελεχών του μύκητα Penicillium [notatum και chrysogenum].H ανακάλυψη ,στην οποία οδηγήθηκε χάρις στην οξύνοια και στην παρατηρητικότητά του, χρονολογείται το 1928 και αποτελεί τομή στη θεραπεία των λοιμώξεων. Η απομόνωση της πενικιλλίνης και η χορήγησή της σε κρυσταλλική μορφή στο St. Mary’s Hospital to 1940 έσωσε χιλιάδες ασθενείς. Είχε προηγηθεί η ανακάλυψη της λυσοζύμης στα δάκρυα η οποία διασπά τους βλεννοπολυσακχαρίτες των κυτταρικών μεμβρανών των μικροβίων οπότε τα εξουδετερώνει. Το 1945 μοιράστηκε το βραβείο Nobel με τους Chain και Florey.
Σήμερα, στη διεθνή αγορά κυκλοφορούν περισσότερα από 100 είδη ημι-συνθετικής πενικιλλίνης, επειδή η φυσική είναι πρόξενος αλλεργικών αντιδράσεων, συχνά θανατηφόρων. Παρόλο που οι επιστήμονες πέτυχαν την ολική σύνθεση της πενικιλλίνης η χρήση της εγκαταλείφθηκε επειδή δεν είχε φαρμακευτική δράση.
Η πενικιλλίνη είναι ένα αντιβιοτικό”ευρέος φάσματος”, καταπολεμά Gram+ και Gram- μικρόβια [χρώση ιώδης και κόκκινη αντίστοιχα] και χορηγείται στη συμπτωματική θεραπεία πολλών λοιμώξεων.
Αναμφίβολα, ο αιώνας μας μεταξύ των άλλων είναι και αιώνας της Βιολογίας. Το ΕΚΕΒΕ άρχισε τη δραστηριότητά του το 1998. Πρόκειται για ένα Κέντρο Αριστείας με ακτινοβολία σε Ευρώπη και Αμερική. Βρίσκετται στη Βάρη Αττικής, στην οδό Αλ.Φλέμινγκ, σε μία έκταση 2500 τ.μ.και έχει δύο επί μέρους Ινστι-στιτούτα[διευθυντής κ.Παναγιώτου, επί μέρους διευθυντές κ. Σκρέτας και κ. Σκουλάκης]. Είναι μοναδικό στο είδος του στη ΝΑ Ευρώπη, το πρώτο Ινστιτούτο Βιοτεχνολογίας για τις επιστήμες της ζωής όπου συνυπάρχουν η ακαδημαïκή έρευνα και η επιχειρηματικότητα.
Σχετικά με την έρευνα έμφαση δίνεται τόσο στη βασική όσο και στην εφαρμοσμένη.
Για τη βασική έρευνα γράφει ο βιολόγος Albert Györgyi, Ούγγρος πολιτογραφημένος Αμερικανός, βραβευμένος με το βραβείο Nobel για την ανακάλυ-ψη της βιταμίνης C [ασκορβικό οξύ]:
”Πολλές φορές οι φορολογούμενοι δυσανασχετούν στη θέα των ”ερευνητών με τις λευκές ρόμπες ”οι οποίοι επί μήνες ή και χρόνια ασχολούνται με τη βασι-κή έρευνα χωρίς συγκεκριμένο, ορατό αποτέλεσμα. Κι όμως, όλη η βιομηχανία και η τεχνολογία πάνω στις οποίες χτίστηκε ο πολιτισμός μας έχουν τις ρίζες τους στη βασική έρευνα.Όταν ρωτήθηκε ο Faraday που ανακάλυψε το δυναμό δηλαδή την ηλεκτρογεννήτρια, σε τι μπορεί να χρησιμεύσει απάντησε ότι ”μπορεί ενδεχομένως να φορολογηθεί”.
Η επιστήμη εν τούτοις πρέπει να λύνει και πρακτικά προβλήματα του καιρού μας. Όταν έρχονται νέοι και μου λένε ότι θέλουν να βοηθήσουν στη μείωση της ανθρώπινης δυστυχίας τούς συμβουλεύω να προτιμήσουν να στραφούν σε αγαθοεργίες. Η έρευνα θέλει εγωιστές που μαγεύονται από ”άχρηστα”προβλήματα, έτοιμους να θυσιάσουν τα πάντα, ακόμη και τη ζωή τους για να βρουν τη λύση”.
Κατά το διάστημα 2005-2009 δόθηκε επιχορήγηση 11 εκ. € για να μελετηθεί η πολυπλοκότητα της ανοσολογικής ασθένειας. Το ΕΚΕΒΕ χρηματοδοτείται εν μέρει από το ελληνικό κράτος [17%] και τα υπόλοιπα προέρχονται από χρηματοδοτήσεις του εξωτερικού[Γ. Κόλλιας].
Το πρώτο τρίμηνο του 2023 υπήρξε συμφωνία ανάμεσα στο Υπουργείο Ανάπτυξης και Επενδύσεων, στην Ευρωπαïκή Τράπεζα και στο Ινστιτούτο Αλ. Φλέμινγκ για τη χορήγηση 115 εκ.Ε με σκοπό την επέκταση των υφισταμένων δομών και την αναβάθμιση με υπερσύγχρονο εξοπλισμό. Οι τομείς έρευνας αναφέρονται στη Βιοïατρική και Βιοτεχνολογία, ασθένειες που προκαλούνται από πρωτεïνική αναδίπλωση[διάταξη των αμινοξέων των πρωτεïνών στον χώρο και δημιουργία τρισδιάστατης μορφής], Βιομοριακή Μηχανική, Συνθετική Βιολογία, Παραγωγή φαρμάκων από μικρόβια, Ανοσολογία, Βλαστοκύτταρα [προδρομοι άλλων κυττάρων], Καρκίνος, Νευροεκφυλιστικά νοσήματα[ εκφύλι-ση μυελίνης νεύρων-σκλήρυνση κατά πλάκας], Φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, Ρευματοειδής αρθρίτιδα.
Το ΕΚΕΒΕ διαθέτει Μουσείο, τα εκθέματα του οποίου δωρήθηκαν από την Αμα-λία Φλέμινγκ, και περιλαμβάνει τρυβλία Petri όπου έγιναν οι καλλιέργειες του Penicillium, σημειώσεις του Αλ Φλέμινγκ, επιστημονικά φυλλάδια, μικροσκόπια, φωτογραφίες και πλήθος επιστολών. Επίσης διαθέτει μονάδα πειραματοζώων για τις in vivo μελέτες.
Στο ΕΚΕΒΕ υπάρχουν τεχνοβλαστοί[spin-offs]. Πρόκειται για εταιρείες που ιδρύονται από ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια. Από τα κέρδη τους, αν υπάρχουν, ωφελούνται οικονομικά τα ιδρύματα και οι ερευνητές με διάφορους τρόπους: είτε γίνονται μέτοχοι στην εταιρεία για την τεχνογνωσία που προσφέρουν, είτε εισπράττουν ποσοστά βάσει συμφωνίας, είτε μερικοί ερευνητές εργά-ζονται στην εταιρεία με μερική απασχόληση, είτε τα εργαστήρια παρέχουν αμοιβόμενες υπηρεσίες στην εταιρεία. Έτσι, από τους τεχνοβλαστούς ξεκίνησε η επανάσταση των Υπολογιστών, του Διαδικτύου, της Βιοτεχνολογίας, της Τεχνη-τής Νοημοσύνης[Νόμος ίδρυσης 4864/21].
Το ΕΚΕΒΕ είναι ένα φυτώριο όπου αναπτύσσεται η επιστημονική γνώση και προάγεται η έρευνα για το ”καλό” των ανθρώπων.Είναι ένα φυτώριο δημιουργικότητας.Οι ερευνητές του γνωρίζουν ότι όπου υπάρχει η δημιουργικότητα εκεί η εμπορική εμπειρία δεν εφαρμόζεται. Οι επιχειρηματίες μπορούν να συζητούν με βάση την απόδοση:αν μια γυναίκα γεννά ένα παιδί σε εννέα μήνες, εννέα γυναίκες θα μπορούσαν να το γεννήσουν σε ένα μήνα. Όμως, όπου αναφέρεται η δημιουργικότητα τα εμπορικά επιχειρήματα δεν ευσταθούν.
Χριστίνα Γ. Φλόκα, μέλος του ΔΣ της Φαρμακευτικής Εταιρείας Ελλάδος
Θέμα: Η συμβολή της Μικρασιάτισσας στην κοινωνία, στην οικονομία, στον πολιτισμό.
Τον Σεπτέμβριο του 2022 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη Μικρασιατική καταστροφή. Στο ερώτημα προς τι η αναφορά στη Μικρασιάτισσα υπάρχουν διάφορες απαντήσεις:πρώτα-πρώτα η απόδοση τιμής στις γυναίκες αυτές που γνώρισαν, μαζί με τους άνδρες και τα παιδιά, τη μεγαλύτερη καταστροφή στη σύγχρονη ελληνική ιστορία, διώχθηκαν, κακοποιήθηκαν, κρίθηκαν ανεπιθύμητες από τους Ελλαδίτες αλλά δεν λύγισαν. Στην απαξιώτική προσφώνηση ”προσφυγίνα” απάντησαν με την υπομονή και την καρτερία μυρμηγκιού και ξανάστησαν το σπιτικό τους στη νέα τους πατρίδα, δίδαξαν πολιτισμό και σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, κράτησαν τα ήθη και τις παραδόσεις τους. Ένας άλλος λόγος είναι πως οι γυναίκες αυτές επιβιώσανε χάρις σε μια μνήμη ”επιλεκτική” σβύνοντας ό,τι δεν τους εξυπηρετούσε, για να επιβιώσουν. Λένε πως η μνήμη είναι το μόνο που αξίζει, είναι πιο ισχυρή από την ύλη, πως τη μνήμη τη στηρίζει η ζωή και την ξυπνά το χρέος. Δεν αφέθηκαν σε πικρούς λογισμούς όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Δάντης στη Θεία Κωμωδία:non c’è più dolore di ricordarsi I giorni felice nella miseria-δεν υπάρχει πιο οδυνηρό από τη θύμηση των ευτυχισμένων ημερών τον καιρό της δυστυχίας. Αυτό το χρέος σήμερα προσπαθούμε να ξεπληρώσουμε επειδή υπάρχει ένα ηθικό νόημα σε όλα αυτά το οποίο δεν μπορούμε να παραβλέψουμε. Η καλλιέργεια της ιστορικής μνήμης και συνείδησης δεν είναι απλώς μια υποχρέωση αλλά αποτελεί τον συνδετικό κρίκο μεταξύ των ανθρώπων ενός έθνους που ταξιδεύει στους ωκεανούς του σύγχρονου κόσμου.
Θα ήθελα να πω δυο λόγια για τη Μ. Ασία για να εντάξουμε στον χώρο και στον χρόνο τη Μικρασιάτισσα. Η Μ. Ασία ονομάστηκε έτσι από τον Παύλο Οράσιο το 400 μ.Χ., ονομάζεται και Ανατολία ή Ασιατική Τουρκία. Πρόκειται για Χερσόνησο, τη δυτικότερη προεξοχή της Ασίας, η οποία ορίζεται από τη Μαύρη Θάλασσα ή Εύξεινο Πόντο στα βόρεια, τη Μεσόγειο στα νότια και το Αιγαίο Πέλαγος στα δυτικά. Υπήρξε λίκνο του πολιτισμού για χιλιάδες χρόνια. Τα πρώτα μακρινά ταξίδια των Ελλήνων συγκρότησαν τον θρύλο της Αργοναυτικής Εκστρατείας. Τα μυκηναïκά ευρήματα ατη Μαύρη Θάλασσα, αν και λιγοστά, ενισχύουν την άποψη πως το πρώτο πλοίο που διάβηκε τον Βόσπορο [βοός πόρος] ήταν η πενηντάκωπη Αργώ [1280 με 1260 π.Χ.].Όλοι οι θαλασσινοί λαοί της Μεσογείου γνώριζαν την πλούσια σε μεταλλεύματα Κολχίδα και οι Κόλχες είχαν αναπτύξει έναν θαυμαστό πολιτισμό βασισμένο στη μεταλλοτεχνία. Οι πρώτοι που επεκτάθηκαν στη βορειοδυτική Μ. Ασία τον 8ο αιώνα π.Χ. ήταν Αιολείς από τη Λέσβο. Ακολούθησαν οι Ίωνες και ύστερα οι Δωριείς. Ειδικά η δωρική αποικία των Μεγαρέων έγινε η πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έως το 1453 και στη συνέχεια η πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ως το 1923. Οι άποικοι ονόμασαν την Προποντίδα θάλασσα του Μαρμαρά επειδή υπήρχαν λατομεία μαρμάρου στην Προκόννησο. Πώς ήταν αλήθεια η ζωή της Μικρασιάτισσας πριν από την καταστροφή, όταν αυτή συνέβη και μετά, στη μητέρα Ελλάδα; Δεν κατάγομαι από Μικρασιάτες, όμως η γενέθλια πόλη Θεσσαλονίκη, η πρωτεύουσα των προσφύγων όπως την αποκαλεί ο Γιώργος Ιωάννου, είχε στο γύρω της πολλούς προσφυγικούς συνοικισμούς:Αρετσού, Καλαμαριά, Τούμπα, Νέα Κρήνη, Τριανδρία, Σαράντα Εκκλησιές, Άγιος Παύλος, Συκιές, Νέα Βάρνα, Νεάπολη, Σταυρούπολη, Πολίχνη, Νέα Ευκαρπία, Επτάλοφος, Νέα Μαινεμένη, Αμπελόκηποι, Νέο Κορδελιό, Ξηροκρήνη, Νέα Μαγνησία. Έτσι είχα την ευκαιρία να συναναστραφώ φίλους και συμφοιτητές, εγγόνια προσφύγων πρώτης γενιάς και να ακούσω πολλές ιστορίες αυτών των γυναικών. Πώς ήταν η ζωή τους στις προγονικές εστίες, τι βίωσαν με τον ξεριζωμό, πώς ρίζωσαν στις νέες πατρίδες ενώ κουβαλούσαν μέσα τους την πρώτη και πολυαγαπημένη. Έμαθα από πρώτο χέρι ότι η Προποντίδα ή Μαρμαράς, ο προθάλαμος του Πόντου με τις δεκάδες ελληνικές πόλεις, τον ναυτόκοσμο και τον αγροτικό πληθυσμό στήριξαν τον ελληνισμό σε όλη τη διάρκεια της μακρόχρονης ζωής του. Ο όρος Πόντος, αν και ιστορικά είναι αρκετά αυθαίρετος, πολιτιστικά είναι ο πιο κατάλληλος. Περιγράφει τις συμπαγείς ομάδες των Ελλήνων και των Ελληνίδων καθώς και των εξελληνισμένων ορθοδόξων που διατήρησαν την ελληνικότητα με απαράμιλλη επιμονή και διαμόρφωσαν ένα συντηρητικό πολιτισμό σε μια μητριαρχική κοινωνία, προσκολλημένο στις αρχαίες και στις βυζαντινές παραδόσεις. Τα στηρίγματά τους, στην πάλη με την άγονη φύση, αντάμα γυναίκες και άνδρες , ήταν ανέκαθεν οι εσωτερικές δυνάμεις τις οποίες καλλιεργούν η μοναξιά και η ανάγκη της επιβίωσης. Ως πηγές για τα κείμενά μου ήμουν επιφυλακτική με τις ιστορικές. Θα αναφέρω δύο παραδείγματα που δικαιολογούν αυτή την άποψη: Γράφει ο Γ.Μαυρογορδάτος σε άρθρο του όπου ο Ελευθέριος Βενιζέλος απευθύνεται στην Πηνελόπη Δέλτα:Ναι, ο κοσμάκης στον δρόμο. Και είχα πάγει στη Λωζάνη[4-2-1923] ξέρετε με κάποια ανησυχία γιατί είχα περάσει από όλα αυτά τα μέρη, όπου οι δικοί μας δεν είχαν αφήσει πέτρα επί πέτρας στην υποχώρηση, θυμάστε…τη φοβερή εκείνη υποχώρηση, όπου φεύγοντας κατέστρεψαν τα πάντα…Αφήστε τα. Ο Σαράντης Ι.Καργάκος στο βιβλίο του ”Η Μικρασιατική Καταστροφή”αναφέρει: Ολόκληρος ο Μουσουλμανικός πληθυσμός, ανάμεσα στον οποίο περνούσαν οι Έλληνες κατά την υποχώρηση ήταν εχθρικός και καλά εξοπλισμένος. Φαίνεται απίθανο να βρήκαν οι Έλληνες καιρό για να διαπράξουν φοβερές σφαγές και να κακοποιήσουν γυναίκες. Πού είναι η αλήθεια; Προτίμησα κυρίως τα λογοτεχνικά κείμενα επειδή[Αντόνιο Ταμπούκι] η λογοτεχνία φυτρώνει εκεί που δεν την σπέρνουν, σε μέρη όπου οι ιστορικοί αγνοούν συνήθως. Στο τρίτο έτος της φοίτησής μου στο Α.Π.Θ.είχα την καλοτυχία να δεχτώ από τον συμφοιτητή μου Γιώργο Ξανθόπουλο, παιδί προσφύγων από την Κατερίνη, το βιβλίο του Στάθη Ευσταθιάδη ”Τα Τραγούδια του Ποντιακού Λαού” από όπου άντλησα πολλές πληροφορίες. Υπήρξε πολύτιμο βοήθημα επειδή όπως αναφέρει ο Όμηρος στο Τ της Ιλιάδος, όταν στέλνει την Ηώ-την λένε και Αυγούλα-αδελφή του ΄Ηλιου και της Σελήνης, από τα βαθιά ρέματα του Ωκεανού να φέρει το φως σε θνητούς και αθανάτους, η ζωή με τραγούδια εξημερώνεται. Και επειδή όπως γράφει ο Ν.Πολίτης: εις τα τραγούδια και τας παραδόσεις ο εθνικός χαρακτήρ αποτυπώνεται ακραιφνής και ακίβδηλος. Αυτόν τον χαρακτήρα της Μικρασιάτισσας τον διαμόρφωσαν, πριν από την καταστροφή, διάφοροι παράγοντες:το κλίμα και γενικότερα η φύση, η κοινωνική δομή, η οικονομική κατάσταση, το πολιτισμικό επίπεδο,η εκπαίδευση.. Θα σταθώ στην εκπαίδευση επειδή αυτή παίζει καθοριστικό ρόλο.Ενώ η Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης και το φιλολογικό Γυμνάσιο είχαν ως αποστολή την εκπαίδευση των αγοριών, τον 19ο αιώνα έγιναν δειλά τα πρώτα βήματα των γυναικών στην εκπαίδευση με αποτέλεσμα να γεμίσει η Μ. Ασία Παρθεναγωγεία, ιδιωτικά και δημόσια. Έτσι, στις αρχές του 20ου αιώνα σχεδόν όλα τα κορίτσια μάθαιναν γράμματα. Η 1η Σχολή Θηλέων λειτούργησε στον περίβολο του Γραικικού Νοσοκομείου[Σμύρνη] το 1830. Υπήρχε Δημοτικό, Γυμνάσιο και μία επί πλέον τάξη για δασκάλες. Μάθαιναν την ελληνική γλώσσα, κοπτική, ραπτική, κέντημα , μαγείρεμα και αποκτούσαν γνώσεις σχετικά με την αγωγή των παιδιών. Διανοούμενοι από την Αθήνα μετά τη διάλυδη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ταξίδεψαν στα βάθη της Μ.Ασίας για να διδάξουν στις κοινότητες τις ελληνικές τους ρίζες. Ακόμη και το πιο μικρό χωριό είχε σχολείο.
Η κοινωνική ζωή διέφερε. Στον Πόντο ήταν αυστηρή, στη Σμύρνη ήταν αυτό που λέμε χαρισάμενη, ακόμη και οι φτωχοί περνούσαν καλά. Στα σπίτια των εύπορων Ελλήνων στον Φραγκομαχαλά δίνονταν χοροεσπερίδες, σπιθοβολούσαν τα διαμάντια και τα χρυσαφικά στα χέρια των γυναικών. Οι Σμυρνιές δεν πήγαιναν στην αγορά να ψωνίσουν φαγώσιμα. Ιδιαίτερα οι καλοστεκούμενες πηγαίνανε στον Φραγκομαχαλά, θαυμάζανε τις βιτρίνες και ύστερα έμπαιναν μέσα. Υπάρχει η αναφορά της Μαρίας Ιορδανίδου για τα Ταταύλα, καθαρά ρωμέικη συνοικία της Πόλης. Στο μυθιστόρημά της ”Λωξάντρα”γράφει:Τα Ταταύλα δεν είχαν συγκοινωνία , είχαν όμως τις σέντιες που τις μεταχειρίζονταν όταν γίνονταν ο χορός της Φιλοπτώχου στη Λέσχη ή σε περίπτωση αρρώστιας. Οι σέντιες ήταν καθιστά, κλειστά φορεία, με παράθυρα, ταπετσαρισμένες με ροζ και θαλασσί ατλάζι και τοποθετημένες πάνω σε δυο δοκάρια. Ένας βαστάζος από μπρος και ένας από πίσω σήκωναν τη σέντια και η ωραία που πήγαινε στον χορό χαιρετούσε δεξιά-ζερβά. Το ντύσιμο των γυναικών ενώ μέχρι τον 18ο αιώνα ήταν επηρεασμένο από τη νησιώτικη ενδυμασία, οι εύπορες Σμυρνιές προμηθεύονταν αργότερα τα φορέματά τους από το Παρίσι. Οι Πόντιες προμηθεύονταν τα κασμίρια για τις φορεσιές τους από την Ταυρίδα. Όσο για τα ”κορτσόπα”της Τραπεζούντας έφτιαχναν τα προικιά τους και αγόραζαν τα χρυσαφικά τους σπάζοντας και ξεφλουδίζοντας φουντούκια, προïόν εξαγωγής στη Μασαλία. Από τον Σύλλογο προς Διάδοσιν της Εθνικής Μουσικής του Σίμωνος Καρά κυκλοφορεί ένας δίσκος βινυλίου με τραγούδια της Κωνσταντινουπόλεως και της Προποντίδος. Σας διαβάζω ένα. Τη χορωδία συνοδεύει βιολί, κανονάκι, κλαρίνο και λαούτο. ”αυτά τα μαύρα που φορείς δεν τα φορείς για λύπη μον’ τα φορείς για ομορφιά και για ζαριφηλίκι”. Ακούγοντας τους στίχους εννοούμε τον προπομπό της σημερινής εποχής του total black look και του LBD που λάνσαρε η Κοκό Σανέλ. Η γυναίκα του τραγουδιού δείχνει απελευθερωμένη,καταργεί τα στερεότυπα όπου το μαύρο είναι δηλωτικό του πένθους. ΄Οσο για το ”ζαριφηλίκι”που σημαίνει αρχοντιά προέρχεται από το όνομα Γεώργιος Ζαρίφης [1806-1884]. Πρόκειται για μια ξεχωριστή προσωπικότητα με καταγωγή από την Προκόννησο. Υπήρξε χρηματιστής, σύμβουλος στο Ντολμά Μπαχτσέ, ίδρυσε τα Ζαρίφεια Διδασκαλεία όπου φοίτησε ο Κώστας Βάρναλης, έχτισε και ανακαίνισε νοσοκομεία και εκκλησίες. Αξίζει να πούμε ότι το μαύρο της όμορφης Πολίτισσας συμβάλλει έμμεσα στην οικονομία αφού η μαύρη βαφή, ως η πλέον ακριβή, έχει μεγάλη προστιθέμενη αξία. Αλλά υπάρχει και η ανδρική παρέμβαση στο γυναικείο ντύσιμο. Σε ένα τραγούδι πάλι της Πόλης που τραγουδιέται παραλλαγμένο στην Ανατολική Θράκη λέει ο άνδρας: ”αυτά τα μαύρα που φορείς Ελένη εγώ θα σου τα βγάλω θα σε φορέσω κόκκινα και θα σε πάρω” Η θέση της γυναίκας παρουσιάζεται με τρόπο γλαφυρό στα Δημοτικά Τραγούδια τα οποία περιέχουν υψηλές αξίες και βαθιά νοήματα:Της Τρίχας το γεφύρι, ανάλογο με το γεφύρι της Άρτας, όπου η ”καταραμένη”, η μικρότερη από τις τρεις αδελφές θυσιάζεται στα θεμέλιά του. Στη γυναίκα του Μοναχογιού διαβάζουμε έναν ειδωλολατρικό θρύλο που συμβολίζει μια βαθύτερη πίστη στα φωτεινά ιδεώδη της ζωής. Εδώ η γενναία Ποντιοπούλα συγκρούεται με την υπάρχουσα τάξη των πραγμάτων και βοηθά το αγαθό πνεύμα να νικήσει το φθοροποιό. Δείχνει πως η γυναίκα έχει δικαίωμα συμμετοχής στην κοινωνική ζωή ανάλογα με την αξιοσύνη και τον δυναμισμό της. Στο μυθιστόρημα του Κοσμά Πολίτη ”Στου Χατζηφράγκου”, μια τοιχογραφία της Σμύρνης, η κυρά-Βασιλική αρνείται να ξαναφτιάξει τη ζωή της επειδή-όπως λέει-μια τίμια γυναίκα έναν άνδρα ξέρει στη ζωή της και με μεγαλείο ψυχής ανατρέφει στοργικά τα παιδιά της γυναίκας που τα εγκατέλειψε επειδή ξελογιάστηκε με τον άνδρα της. Στην Τέχνη αναφέρονται πολλές γυναίκες που έγραψαν για τους πρόσφυγες με πρώτη την Τατιάνα Σταύρου. Εμβληματικές φυσιογνωμίες η Διδώ Σωτηρίου από το Αïδίνι, η Μικρασιάτισσα που αφηγήθηκε τα δεινά του Ελληνισμού, η πολυδιαβασμένη Μαρία Ιορδανίδου από την Πόλη, η Σμυρνιά Φιλιώ Χαïδεμένου που ίδρυσε το Μουσείο του Μικρασιατικού Ελληνισμού στη Νέα Φιλαδέλφεια. Ο Είναι γνωστές οι ηθοποιοί Μαρίκα Κοτοπούλη, η Κυβέλη, η Ελένη Χαλκούση. Ήμουν έφηβη όταν την άκουσα σε μια ραδιοφωνική εκπομπή:σαν πεθάνω θέλω να με τυλίξετε σε ένα μαλακούτσικο σεντονάκι. Τρόμαξα με τη μεταφυσική της επιθυμία. Αναφορά στον πολιτισμό δεν νοείται χωρίς τη συμβολή της μικρασιατικής σπιτικής κουζίνας, μιας κουζίνας πληθωρικής και γαλαντόμας, ασυγκράτητης και ευρηματικής. Ιδιαίτερα η κουζίνα της Πόλης αγγίζει τον μύθο στις μνήμες όλων εκείνων που τη δοκίμασαν κάποια στιγμή. Είναι η κουζίνα που συνδύασε την ανατολίτικη κουζίνα με την αστική ευρωπαïκή και της έδωσε ψυχή. Σπάνια οι Μικρασιάτισσες αγόραζαν έτοιμα φαγητά και γλυκά. Τα έφτιαχναν στο σπίτι. Κυρίαρχη θέση είχαν τα μπαχαρικά. Μπακλαβάδες, εκμέκ, κρέμες, γλυκά του κουταλιού, κεφτέδες, γεμιστά, ψάρια από τον Βόσπορο, τουρσιά, παστά, παστουρμάδες και σουτζούκια στο τραπέζι δήλωναν την αφθονία και την οικονομική ευρωστία.
Στο τέλος του Α΄Παγκοσμίου Πολέμου, περίπου το 1915, οι Έλληνες του Πόντου υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν 1013 χωριά, 41 κωμοπόλεις και 11 αστικά κέντρα. Οι χάρτες ”άδειασαν”.Τότε άρχισαν οι μεγάλες γεωπολιτικές ανακατατάξεις που άλλαξαν τη μορφή της Ανατολικής Ευρώπης και της Δυτικής Ασίας. Οι πρόσφυγες μετέφεραν στην Ελλλάδα όσα ιερά κειμήλια ναών και μονών των τόπων τους που μπόρεσαν να περισώσουν. Πολλά από αυτά φυλάγονται στο Μουσείο Μπενάκη. Πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή υπήρξε ο αφανισμός του ελληνικού στρατού λίγο πριν μπει στην Άγκυρα. Μετά την υποχώρηση του 1922 Η ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ. Ύστερα από την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης 300 εκατομμύρια των Ελλλήνων που ζούσαν στα μαυροθαλασσίτικα παράλια και 1 εκατομμύριο στα ενδότερα υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τα οθωμανικά εδάφη. Έγινε ανταλλαγή πληθυσμών με κριτήριο το θρήσκευμα. Το μέγεθος της καταστροφής έγινε αντιληπτό στην Παλαιά Ελλάδα όταν ατελείωτες φάλαγγες προσφύγων άρχισαν να κατακλύζουν τον Πειραιά. Ως καταφύγιο είχαν τα εγκαταλειμμένα πλοία. Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 1922 κανένας δεν σκέφτηκε τους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες της Ιωνίας. Αντίθετα, η κυβέρνηση των Αθηνών σε συνεργασία με τον αρμοστή της Σμύρνης Αριστείδη Στεργιάδη δεν επέτρεπαν στους Έλληνες την έξοδο. Λέγεται πως ο Στεργιάδης είπε στον Γ. Παπανδρέου: ”Καλύτερα να μείνουν εδώ και να τους σφάξει ο Κεμάλ παρά να πάνε στην Ελλάδα και να ανατρέψουν τα πάντα”.Αυτό, επειδή οι πρόσφυγες θεωρούνταν Βενιζελικοί και επί πλέον πίστευαν στον θεσμό της αυτοδιάθεσης. Ο Στεργιάδης αυτοεξορίστηκε στη Γαλλία όπου και πέθανε. Στο μυθιστόρημά της ”Σαν τα τρελά πουλιά” η Μαρία Ιορδανίδου γράφει για τους πρόσφυγες.Σίγουρα, η σπουδαία και μορφωμένη Πολίτισσα θα γνώριζε τους στίχους του Δάντη από τη Θεία Κωμωδία[ Παράδεισος, μτφρ. Ν. Καζαντζάκης]: Θ’ αφήσεις εδώ ό,τι αγαπάς και πιο πολύ, κι η πρώτη αυτή θα είναι η σαγίτα που της ξοριάς [εξορίας] μας ρίχνει το δοξάρι. Θα δοκιμάσεις τι αρμυρό το ξένο ψωμί και πόσο αβάσταχτη ‘ναι η στράτα ν΄ανεβοκατεβαίνεις ξένες σκάλες. Διαβάζω από τα ”Τρελά πουλιά”: ”Η Σμύρνη στις φλογες. Κακό χρόνο νάχουνε οι αδικιωρισμένοι. Σαν τα τρελά πουλιά τον κάνανε τον κόσμο ολάκερο” λέει η κυρία Κλειώ, η μητέρα της ηρωίδας, της Άννας. Η Άννα πάει στα Προσφυγικά να βρει βοηθό για το σπίτι. ”Στη λεωφόρο Αλεξάνδρας,πέρα από τις φυλακές Αβέρωφ, άρχιζαν τα Προσφυγικά, όπου εξακολουθούσαν να στήνονται παράγκες και από τις δύο πλευρές. Τα 5-6 τετραγωνικά μέτρα για την κάθε παράγκα σαν πέφτανε στα χέρια της προσφυγικής οικογένειας γίνονταν μία μικρή κατοικία με μικροσκοπικό υπόγειο, ισόγειο, δεύτερο πάτωμα και δώμα. Και μάνι-μάνι φυτεύονταν αναρριχητικά φυτά όλων των ειδών. Αριστούργημα ήταν αυτοί οι Προσφυγικοί συνοικισμοί. Οι πιο πολλές παράγκες βαμμένες διάφορα χρώματα, τα δρομάκια ανάμεσά τους θεοκάθαρα, πουθενά τρεχούμενα νερά, πουθενά σκουπίδια. Μέσα σε πολλές παράγκες έχουν στηθεί μικροί, πρόχειροι αργαλειοί όπου υφαίνονται κουρελούδες. Άλλες γυναίκες κεντούν αριστουργήματα, άλλες πλέκουν, άλλες ράβουν. Άλλες λείπουν στα μεροκάματα. Γέμισε η Αθήνα πλύστρες, καθαρίστριες. Γιατί τις μάχονται οι ντόπιοι; Φταίνε εκείνες που καταστράφηκαν, που βρεθήκανε στο δρόμο και τώρα πρέπει να ξενοδουλέψουν για να ζήσουν; Οι άνδρες ξυλουργοί, ταπητουργοί, εργάτες γης. Σαν ήρθαν στη Μακεδονία έκαναν τον κάμπο της να πρασινίσει και να καρπίσει. Το προσφυγικό σουβλάκι με τζατζίκι και ντομάτα,οι τυρόπιτες και οι μπουγάτσες του Μερακλή ”δρόσισαν” την ψυχή των Αθηναίων που ήταν μαθημένοι στο κουλούρι με το τυρί”. Ο Γιώργος Ιωάννου γράφει στο διήγημα ”Η παρέλαση των προσφύγων”. ”Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, ιδίως στην πυρίκαυστο, έχουμε τους διάφορους αστούς:Σμυρνιούς, Κωνσταντινουπολίτες, Ανδριανουπολίτες και Ραιδεστιανούς με κατάδηλα τα ίχνη του εξευγενισμού και της λεπτόπτητας. Μόλις συνήρθαν όλοι αυτοί, ακόμη από τότε που κατοικούσαν στις εκκλησιές και στα σχολεία, άρχισαν τα τραγούδια, τα γλέντια, τα καρναβάλια. Οι γυναίκες τους, με την εξυπνάδα και τη γλυκιά περίτεχνη γλώσσα που τις διέκρινε, τάραξαν τους πάντες με τα παινέματα, τις καυχησιές και τα σαλονίσια φερσίματα, διασκορπίζοντας κάπως την απελπιστική φτώχεια και τη μαυρίλα που περιτύλιγε τη ζωή τους. Πολλές φορές συλλογίζομαι τη Μικρασιάτισσα εκείνη, η οποία έντρομη, μέσα στη φρίκη του διωγμού και της σφαγής, κοιτάζοντας το ρημαγμένο σπίτι της μονολόγησε: ”Χαρά στο διαβατάρικο χωρίς φωλιά πουλάκι δεν έχτισε, δεν γκρέμισε, δεν πόνεσε η καρδιά του”. Η καρδιά πόνεσε, ράγισε, αλλά δεν έσπασε. Συλλογίζομαι τις γυναίκες που αναφέρει ο Γ. Σεφέρης, πρόσφυγας κι αυτός[Μυθιστόρημα, Αργοναύτες] ”Δυστυχισμένες γυναίκες κάποτε με ολολυγμούς κλαίγανε τα χαμένα τους παιδιά κι άλλες αγριεμένες γύρευαν τον Μεγαλέξαντρο και δόξες βυθισμένες στα βάθη της Ασίας”. Τον Οκτώβριο του 1992 η Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα, ψυχή της οποίας είναι η Μαριάννα Κορομηλά,οργάνωσε μία Έκθεση στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης με θέμα τη Μαύρη Θάλασσα. Επειδή συμμετείχα στο στήσιμο αυτής της Έκθεσης γνώρισα πολλές Μικρασιάτισσες με το αυστηρό προφίλ και τα χαλκαδιασμένα μάτια. Το τελευταίο Σαββατοκύριακο έγινε λαïκό προσκύνημα. Και δεν ήταν μόνον οι Πρόσφυγες που αγκάλιασαν την Έκθεση. Όλη η Θεσσαλονίκη ένιωσε πως την αφορούσε το θέμα. Δύο-τρεις ώρες έμενε ο κόσμος στον χώρο. Γέροντες έφεραν τα εγγόνια τους και παιδιά ή εγγόνια έφεραν τους πατεράδες ή τους παπούδες τους. Πολλοί ήρθαν ξανά και ξανά, άλλοι κρατούσαν σημειώσεις, άλλοι έφερναν κειμήλια και καταχωνιασμένες εικόνες των ”κλωστών”, των κρυπτοχριστιανών, για να μείνουν κάπου, άλλοι έφεραν τους κεμεντζέδες[ποντιακή λύρα] και έπαιζαν μπροστά στις φωτογραφίες της Παναγίας Σουμελά, άλλοι εξέφραζαν την ευγνωμοσύνη τους γιατί είχε αναφερθεί το πιο ταπεινωμένο τμήμα του ποντιακού κόσμου, η τουρκόφωνη Ρωμιοσύνη. Στον ”Τελευταίο Σταθμό ο Γ.Σεφέρης στιχουργεί: ”όμως τη σκέψη του πρόσφυγα, τη σκέψη του αιχμάλωτου τη σκέψη του ανθρώπου σαν κατάντησε κι αυτός πραμάτεια προσπάθησε να την αλλάξεις, δεν μπορείς”. Η σκέψη είναι γοργό πουλί και πετάει, ίσως δεν θα μάθουμε αν άλλαξε στη Μικρασιάτισσα, εκείνο που ξέρουμε ότι με τα έργα της απέδειξε πως κι αν ακόμη τα πάθια του κόσμου δεν τελειώνουν, κάποτε ξεπερνιούνται και πως η ζωή νικάει τον θάνατο, το φως νικάει το σκοτάδι, το αγαθοποιό πνεύμα επιβάλλεται στο φθοροποιό. Μια σκέψη συμπόνιας για όσους δοκιμάζονται. Και οι στίχοι του Οδυσσέα Ιωάννου αφιερωμένοι στον λαό της Ουκρανίας που μάχεται για την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ του. ”Όλος ο κόσμος να γυρίσει δεν έχεις άλλη επιλογή είσαι το πρόβλημα κι η λύση και το μαχαίρι κι η πληγή
Χριστίνα Φλόκα-Βογιατζή
Βιβλιογραφία
1.Μαριάννα Κορομηλά,Οι Έλληνες στη Μαύρη Θάλασσα, Πανόραμα,Αθήνα 1991 2.Μαριάννα Κορομηλά, Η Μαρία των Μογγόλων, Πατάκης, Αθήνα, 2008 3.Γιώργος Σεφέρης, Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα, 2004 4.Ν.Παπαδάκης[Παπαδός], Ελευθέριος Βενιζέλος, ο άνθρωπος, ο ηγέτης, Καθημερινή, Αθήνα 2020 5.Στάθη Ι. Ευσταθιάδη, Τα Τραγούδια του Ποντιακού Λαού, Κυριακίδης, Θεσσαλονίκη,1992 6.Τζάιλς Μίλτον, Χαμένος Παράδεισος, Σμύρνη 1922, Τόμοι Α’, Β’, Αθήνα 2022 7.Μαρίας Ιορδανίδου, Σαν τα τρελά πουλιά, Εστία, Αθήνα, 1978 8.Μαρίας Ιορδανίδου, Λωξάντρα, Εστία, Αθήνα, 1963 9.Χριστίνα Γ. Φλόκα, Εγώ, Ο Αμάραντος, Νησίδες, Σκόπελος, 2003 10.Οδυσσέας Ιωάννου, Θες έναν κόσμο πιο μεγάλο, δίσκος ακτίνας, Μουσική Θάνος Μικρούτσικος, Αθήνα 2009 11.ΠΟΝΤΟΣ, 30 Αιώνες Ελληνισμού, Καθημερινή, Αθήνα ,1996 12.Γ.Θ.Μαυρογορδάτου, Ο ναρκισσισμός της Στουθοκαμήλου, Καθημερινή, Αθήνα 202 13.Ντοκυμαντέρ της Μαρίας Ηλιού, Σμύρνη, Μουσείο Μπενάκη,Αθήνα, 2012 14.Σαράντος Ι.Καργάκος, Η Μικρασιατική Εκστρατεία, 1912-1922, ΠερίΤεχνών, Αθήνα 2010 15.Ν. Γ.Πολίτη, ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, Αθήνα 1998 16.Jean-Michel Guenassia, Η λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων, Πόλις, Αθήνα, 2020 17.ΔΑΝΤΗΣ, Η Θεία Κωμωδία, Παράδεισος, μετάφραση Νίκος Καζαντζάκης 18.Όμηρος, Ιλιάς, Τ Ραψωδία 19.Σίμων Καρράς, Σύλλογος προς διάδοσιν τησ εθνικής μας μουσικής, Τραγούδια Κωνσταντινουπόλεως-Προποντίδος, Δίσκος βινυλίου, Αθήνα 20.Κοσμάς Πολίτης, Στου Χατζηφράγκου, Α. Καραβία, Αθήνα, 1996 21.Η σπιτική κουζίνα της Πόλης, Έθνος, Αθήνα, 2014 22.Μπαχαρικά και Βότανα της Πολίτικης Κουζίνας, Κομοτηνή, 2010 23.Γιώργου Ιωάννου, Το δικό μας αίμα, Κέδρος, Αθήνα, 1979 24.Γιώργος Ιωάννου, Η πρωτεύουσα των προσφύγων, Κέδρος, Αθήνα, 1984 25.Ζήσιμος Λορεντζάτος, Οι Ρωμιές, Δόμος, Αθήνα, 1979
…..Ένα πρωί είδε από το παράθυρό του μια αλεπού. Της χτύπησε το τζάμι κι η αλεπού σταμάτησε και κοίταξε για μια στιγμή τον Βικ σαν να έλεγε, Ναι;και μετά συνέχισε ήρεμα τον δρόμο πίσω της. Ο Βικ έχει την εντύπωση ότι τα άγρια ζώα της Αγγλίας άρχισαν να εγκλιματίζονται στους δρόμους. Μετακομίζουν από την εξοχή στην πόλη, όπου η ζωή είναι πιο εύκολη, δεν υπάρχουν παγίδες, φυτοφάρμακα και κυνηγοί αλλά αφθονούν, καλά εφοδιασμένοι σκουπιδοτενεκέδες και νοικοκυρές που πετάνε τα αποφάγια στον κήπο, στήνοντας κανονικά ”συσσίτια” απόρων ζώων. Η φύση έχει βγει στη ζητιανιά.
Ντέηβιντ Λοτζ
Η φύση, και ειδικότερα η άγρια φύση ”γιορτάζεται” κάθε χρόνο στις 3 Μαρτίου
για να ευαισθητοποιηθούμε και να συνειδητοποιήσουμε την τεράστια σημασία της στη ζωή μας. Σήμερα, έναν χρόνο μετά την εμφάνιση της πανδημίας COVID-19, τον Μάρτιο του 2020, οι επιστήμονες θεωρούν ότι η ζωονόσος αυτή, όπως και άλλες, συνδέεται με την κλιματική αλλαγή.
Πριν προχωρήσουμε στα επί μέρους αξίζει να σταθούμε σε κάποιους όρους διαφωτιστικούς όπως:
-Κλίμα ονομάζεται η μέση καιρική κατάσταση ή καλύτερα ο μέσος όρος μιας περιοχής που προκύπτει από τις μακροχρόνιες παρατηρήσεις των διαφόρων μετεωρολογικών στοιχείων. Το κλίμα, ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή χαρακτηρίζεται ως θερμό, ψυχρό,υγρό, ερημικό, εύκρατο, μεσογειακό.
-Μόλυνση είναι η απλή είσοδος και εναπόθεση μικροβίων σε μεγαλοοργανισμό. Ως αποίκηση θεωρείται η μόλυνση χωρίς λοίμωξη.
-Λοίμωξη [ενδογενής ή εξωγενής] είναι η εγκατάσταση και ο πολλαπλασιασμός μικροβίων στον άνθρωπο ή στα ζώα και η πρόκληση βλαβών.
-Επιδημία θεωρείται η εμφάνιση πολλών κρουσμάτων μιας ασθένειας στον ίδιο τόπο και χρόνο στους ανθρώπους ή στα ζώα [επιζωοτία]. Αξίζει να σημειωθεί ότι δεν είναι ίδιες όλες οι επιδημίες ούτε έχουν την ίδια δυναμική και τις επακόλουθες συνέπειες.
-Πανδημία υπάρχει όταν προσβάλλεται από μικρόβια ή ιούς το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού και η προσβολή εξαπλώνεται ταχύτατα από τη μια χώρα στην άλλη ή σε όλον τον κόσμο.
-Ενδημία είναι η εμφάνιση ενός μικρού αριθμού κρουσμάτων μιας ασθένειας σε έναν τόπο σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Στον αιώνα μας, η κλιματική αλλαγή απειλεί τις ανθρώπινες δραστηριότητες και τα οικοσυστήματα από τη Σιβηρία και την Αρκτική μέχρι τους κοραλλιογενείς υφάλους και τα δάση του Αμαζονίου. Προκύπτει από την υπερθέρμανση του πλανήτη εξαιτίας κυρίως της ανθρώπινης δραστηριότητας με τη δημιουργία του φαινομένου του θερμοκηπίου. Η μέση θερμοκρασία της γης σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή αυξήθηκε κατά 1°C από τα αέρια :διοξείδιο του άνθρακα, μεθάνιο, υποξείδιο του αζώτου και από τους υδρατμούς. Μικρές αλλαγές της θερμοκρασίας του πλανήτη προκαλούν κλιματική αλλαγή. Το φαινόμενο της υπερθέρμανσης παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στα τέλη του 18ου και στις αρχές του 19ου, όταν διαδόθηκε η χρήση των ορυκτών καυσίμων και των παραγώγων του πετρελαίου [πλαστικά, λιπάσματα, φάρμακα].
Η φύση έχει την ικανότητα, μέχρις ενός ορίου, να διατηρεί την ισορροπία ανάμεσα στο διοξείδιο που εκλύεται και σ’ αυτό που απορροφάται. Όταν η κρίσιμη αυτή σχέση διαταραχθεί μία αλυσίδα φαινομένων -ακραία πολλές φορές-παρατηρείται με δυσάρεστες συνέπειες στα έμβια όντα. Παρατηρούνται παρατεταμένες περίοδοι ξηρασίας , συνεχείς βροχοπτώσεις και πλημμυρικά φαινόμενα τα οποία καταστρέφουν τα δίκτυα ύδρευσης. Η ξηρασία φτωχαίνει το έδαφος, μειώνεται η αγροτική παραγωγή με συνεπακόλουθο τον λιμό, την καχεξία του πληθυσμού, την κακή υγεία . Άνθρωποι αλλά και ζώα με υποβαθμισμένη υγεία λόγω εξωτερικών συνθηκών [μόλυνση του περιβάλλοντος], κακής διαβίωσης και χρόνιου υποσιτισμού είναι πιο ευάλωτοι στις λοιμώξεις. Η καταστροφή των δικτύων ύδρευσης κάνει ευκολότερη τη μετάδοση νοσημάτων μέσω του νερού,
το οποίο μολύνεται εύκολα, προκαλεί πολέμους και εξαντλείται σχετικά γρήγορα. Οι πληθυσμοί μεταναστεύουν βίαια. Οι επιδημίες ελλοχεύουν.
Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη ,λόγω της κλιματικής αλλαγής ,και η αύξηση της ρύπανσης του ατμοσφαιρικού αέρα συμβάλλουν τόσο στην εμφάνιση των επιδημιών όσο και στην εξάπλωσή τους. Τα περισσότερα βακτήρια και οι ξενιστές των παθογόνων μικροοργανισμών αναπαράγονται ταχύτερα σε υψηλότερες θερμοκρασίες. Οι επιστήμονες ενοχοποιούν π.χ.αυτό το γεγονός σχετικά με την αύξηση των κρουσμάτων ελονοσίας προς τα βόρεια και τα ορεινά διαμερίσματα του πλανήτη και το ίδιο ισχύει για τον δάγκειο πυρετό. Επίσης, η αύξηση της θερμοκρασίας ,εκτός από την τήξη των πάγων η οποία οδηγεί στη μεταβολή της στάθμης της θάλασσας και στην αχρήστευση των λιμανιών, προκαλεί τον πολλαπλασιασμό ορισμένων ειδών πλαγκτόν. Αυτά παράγουν βιοτοξίνες που είναι θρεπτικό υλικό για το δονάκιο της χολέρας.
Μπορεί στην εμφάνιση μιας επιδημίας να συμβάλλει η κλιματική αλλαγή στην αντιμετώπισή της όμως μεγάλο ρόλο παίζει η οργάνωση μιας κοινωνίας, οι θεσμοί και η οικονομική κατάσταση. Εύλογα γεννιέται επιτακτικό το ερώτημα τι κάνουμε; Πρώτα -πρώτα κατανοούμε το πρόβλημα και τις αιτίες του. Κατανοούμε τους καινούργιες ορολογίες που μας κατακλύζουν:περιβαλλοντικό αποτύπωμα, απολιγνιτοποίηση, μεταφορά ρύπων, υδραυλική ρωγμάτωση [frac-king] αειφόρος ανάπτυξη, κυκλική οικονομία, βιοαποικοδόμηση κ.ά.
Υπάρχει πληθώρα προτάσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής όπως:
-να επιστραφούν οι καλλιεργούμενες εκτάσεις στην άγρια φύση ώστε οι ζωονόσοι να ελέγχουν. Το επισιτιστικό πρόβλημα που θα προκύψει απαιτεί σύγχρονες μεθόδους βελτίωσης της στρεμματικής απόδοσης για να μην υπάρξει σιτοδεία.
-ανακύκλωση του νερού, των πρώτων υλών [γυαλί, μαλλί, μέταλλα, βαμβάκι, χαρτί].
-εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας, αξιοποίηση ηλιακής και αιολικής ενέργειας, αλλαγή στη χρήση των ορυκτών καυσίμων.
-Ανάπτυξη τεχνολογικών μεθόδων που παγιδεύουν το διοξείδιο του άνθρακα.
-περιορισμός της κατανάλωσης γενικά και ειδικά του κρέατος.
Ένα αισιόδοξο μήνυμα έρχεται από τη ”μόδα”, μια ισχυρή βιομηχανία με τεράστιο τζίρο και μεγάλη επίδραση στις καταναλωτικές συνήθειες των ανθρώπων. Παρατηρείται μια στροφή προς την ”ηθική ή πράσινη”μόδα η οποία δίνει προτεραιότητα στη βιωσιμότητα του πλανήτη. Ήδη, από τη δεκαετία του ’70 φάνηκε το πρόβλημα της μόλυνσης από τη βιομηχανική παραγωγή των ρούχων. Η ”γρήγορη” μόδα που γέμιζε σχεδόν ανά δίμηνο τις χωματερές με άχρηστα, φτηνά ρούχα κατασκευασμένα σε τρίτες χώρες κινητοποίησε τον κόσμο της μόδας. Άρχισαν να προτείνονται υλικά φιλικά προς το περιβάλλον [μετάξι, μαλλί, βαμβάκι, δέρμα] καθώς και μέθοδοι επεξεργασίας των υφασμάτων, με σκοπό τη μειωμένη κατανάλωση νερού στο πετροπλύσιμο των τζιν, την οικολογική χρήση χρωμάτων από φυτά και φρούτα και γενικά την παραγωγή μακρόβιων προïόντων.
Όσον αφορά στα καλλυντικά, ιδιαίτερη προσοχή δίνεται στις βαφές μαλλιών οι
οποίες μολύνουν πολύ το περιβάλλον ,στις λακ εφόσον περιέχουν ως προωθητικό φθοριο-χλωριωμένους υδρογονάνθρακες και στα αντιηλιακά διότι προκαλούν ευτροφισμό.
Οι παραπάνω προτάσεις αποτελούν ένα μέρος εκείνων των προτάσεων, γενικών και εξειδικευμένων, που αναφέρονται τόσο στην ελληνόγλωσση όσο και στην ξενόγλωσση βιβλιογραφία.
Η συνθήκη του Ρίο ντε Τζανέιρο, το πρωτόκολλο του Κιότο και η συμφωνία του Παρισιού ορίζουν το πλαίσιο προστασίας του περιβάλλοντος. Το 2001, με την αναθεώρηση του ελληνικού συντάγματος συμπληρώθηκε το άρθρο 24 για την προστασία του περιβάλλοντος. Το περιβάλλον αναγνωρίζεται ως θεμελιώδες και αναπόσπαστο μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και της αναπτυξιακής διαδικασίας.
Η επιβίωση του ανθρώπου εξαρτάται από το πόσο καλά και πόσο γρήγορα μπορεί να προσαρμοστεί, αναθεωρώντας τις ιδέες του, τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές δομές του. Χρειάζεται να εννοήσει ότι η ιστορία δεν γράφεται στις πρωτεύουσες του κόσμου αλλά στα επιστημονικά εργαστήρια, ότι η κατάρτιση ενός παγκόσμιου οικολογικού σχεδίου από συνειδητοποιημένους πολίτες δίνει ελπίδα στους ανθρώπους που υποφέρουν από τις επιδημίες διαχρονικά.
Το 1865, η φοβερή επιδημία της χολέρας που έπληξε την Ευρώπη, έγινε το θέμα στο αριστουργηματικό μυθιστόρημα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη ”Βαρδιάνος στα σπόρκα”[φύλακας στα μολυσμένα από το δονάκιο καράβια]. Η ιστορία της γριά-Σκεύως της Γιαλινίτσας που μεταμφιέζεται σε άντρα για να ξεγελάσει τους υγειονομικούς και να επισκεφθεί στην καραντίνα τον άρρωστο από χολέρα γιο της ναύτη, τον Σταύρο, δίνει τη διάσταση της δραματικής κατάστασης των αρρώστων, κατάστασης αναλογικά όμοιας σήμερα , εξαιτίας της COVID-19. Αξίζει να την θυμηθούμε και να προβληματιστούμε.
Βιβλιογραφία
1.Ντέηβιντ Λοτζ, Ούτε γάτα ούτε ζημιά, BELL, Αθήνα 1198
2.Υγιεινή Μικροβιολογία, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Αθήνα
Η Φαρμακευτική Εταιρεία Ελλάδος έχει την τιμή και τη χαρά να σας προσκαλέσει στο Διαδικτυακό Συμπόσιο με θέμα: Η «μετά-Covid» ζωή / Post COVID-19 Life που θα πραγματοποιηθεί την Τετάρτη 3 Φεβρουαρίου 2021 και θα μεταδοθεί ζωντανά από τις 17:00 έως τις 19:30. Για την συμμετοχή σας ακολουθήστε το link https://post-covid-life.confio.gr/
Το Πάσχα εφέτος ήταν όψιμο, αρχές Μαΐου. Η άνοιξη είχε μπουκάρει για τα καλά σε κάθε πλαγιά, σε κάθε λιβαδάκι, ακόμη και οι στέρνες χορτάτες από τα χειμωνιάτικα χιόνια και τις βροχές του Φλεβάρη γέμισαν στην πράσινή τους επιφάνεια ψιλά-ψιλά ανθάκια που έμοιαζαν κρυστάλλινα καθώς ο μαγιάτικος ήλιος έπεφτε πάνω τους κατακόρυφα και τα πύρωνε. Κι αυτά ζαλισμένα έβγαζαν εκείνη τη χαρακτηριστική οσμή, υγρή και βαριά, μισοσαπισμένη, ισομεθυστική.
Μετά του Θωμά, με το τέλος της διακαινησίμου, όλα τα σχολιαρόπαιδα ξαναγύρισαν στα θρανία, άλλα χαρούμενα για τη συνέχεια της μάθησης από αγαπημένα βιβλία και αγαπητό δάσκαλο, άλλα βαριεστημένα και νωθρά, δυσκολοπροσάρμοστα ακόμη στον σχολικό, ξανά, εξαναγκασμό. Όλα τους όμως χορτάτα από τις πασχαλινές λιχουδιές, τσουρέκια με δίκροκα αυγά και φρέσκο αγελαδινό βούτυρο στη ζύμη, φλαούνες παραγεμισμένες με ανάλατη μυζήθρα, σταφίδες ξανθές και σουσάμι, πασπαλισμένες με χοντρή ζάχαρη και κανελογαρίφαλο.
Η κυρία Μαριγούλα, δασκάλα έμπειρη- χρόνια τώρα παίρνει την Τρίτη Δημοτικού, την πιο δύσκολη τάξη όπως πολλοί παραδέχονται-είδε τον λαμπρό ήλιο και την πασίχαρη φύση και αποφάσισε να κάνει το μάθημα, το πρώτο μετά τις διακοπές, στο ύπαιθρο. Συνεννοήθηκε με τον κύριο Γρηγορίου, τον διευθυντή, χωρίς να δυσκολευτεί επειδή αυτή την τακτική την εφάρμοζε εδώ και χρόνια, πήρε τη σφυρίχτρα που πάντα κουβαλούσε, στίχισε σε τριάδες μαθητές και μαθήτριες και ήσυχα-ήσυχα βγήκαν στην αυλή. Έδωσε με ύφος αυστηρό τις απαραίτητες οδηγίες, να μην απομακρυνθεί κανείς από την ομάδα, να παίξουν μονιασμένα, όποιος δεν έφερε κολατσιό από το σπίτι του να πάρει κουλούρι από τον επιστάτη τον κυρ-Στέλιο σε χρέωσή της και τέλος στο τρίτο σφύριγμα, εννοώ στο τρίτο και τελευταίο, είπε, σφύριγμα, όλοι και όλες εδώ, μπροστά της, για να γυρίσουν πίσω.
Πρώτα ξεκίνησαν τα πιο κοντά και μικροκαμωμένα παιδιά, στη μέση όσα είχαν την κανονική για την ηλικία τους ανάπτυξη και πίσω, στο κλείσιμο της πομπής η Πόπη, ο Στάθης και η Φανούλα, οχτάχρονα που έμοιαζαν με δωδεκάχρονα σε μπόι και σωματική διάπλαση.
Όταν πέρασαν και το τελευταίο σπίτι του χωριού, μια στάνη στην ουσία που ο μπάρμπα Κώτσος την είχε διαμορφώσει σε θερινό τσαρδάκι του, τα παιδιά χαλάρωσαν, ξέσφιξαν τα χέρια που τα ανάγκαζαν να περπατούν συντεταγμένα, έσμιξαν το καθένα με την παρέα του και έπιασαν το αγαπημένο τους τραγούδι: ”ήταν ένα μικρό καράβι που ήταν αααταξίδευτο…”. Απολάμβαναν τη διαδικασία να ”ξεφωνίσουν μελωδικά, να απαγγείλουν τραγουδιστά τους πικρούς στίχους χωρίς να ξέρουν πως ο κλήρος που πέφτει στον γενναίο για να φαγωθεί ήταν βγαλμένος από τη φριχτή πραγματικότητα”. Δεν ήξεραν τίποτε ακόμη για το φαλαινοθηρικό ”Έσσεξ”από το Ναντάκετ της Μασαχουσέτης και όσα φοβερά ακολούθησαν καταμεσής του ωκεανού μεταξύ των αντρών του πληρώματος.
Σαν έφτασαν στο μεγάλο πεύκο που δεσπόζει στο αλώνι της Ελενίτσας της Γκαβαράπαινας πού μυαλό για μάθημα. Ξαμολήθηκαν άλλα στο κρυφτό, άλλα στο κυνηγητό. Μόνον η τριάδα Πόπη-Στάθης-Φανούλα έμεινε αμέτοχη και αδιάφορη. Η Πόπη στη διαδρομή τούς είχε μαρτυρήσει το σχέδιό της και λέγε-λέγε τους έπεισε να το σκάσουν από την επιτήρηση της κυρίας Μαριγούλας και να χωθούν στο διπλανό δασάκι. Στο ποταμάκι του που το χόρταινε με νερό την άνοιξη ένας μικρός καταρράκτης κόαζαν δεκάδες βατράχια, ωραία θα ήταν να πιάναμε καναδυό να τα ρίξουμε στην τσάντα της δασκάλας, γέλια που θα κάναμε…..είπε.
Ο Στάθης και η Φανούλα συμφώνησαν, η αθωότητα υπερίσχυσε της ανήλικης λογικής και η λαχτάρα για περιπέτεια έκαμψε και τον τελευταίο δισταγμό.
Το κομμάτι τσουρέκι του Στάθη-η μάνα του ήταν η πρώτη τεχνίτρα στο πλάσιμο, τέσσερα αυγά η συνταγή;έξη έβαζε εκείνη και φούσκωναν δυο σπιθαμές και από γεύση…-το μοιράσατηκαν ακριβοδίκαια και μπήκαν στο δασάκι. Αντί όμως για βατραχάκια αντίκρυσαν ”το υπέροχο θέαμα”. Και στις δύο όχθες αρδευότανε ένα χαλί από χαμομήλια, κιτρινόλευκο με πράσινες πινελιές, μοσχοβολιστό, απαλό στα μάτια σαν χάδι σε κοντοκουρεμένο κεφάλι αγοριού.
Ξυπολυτήθηκαν βγάζοντας άτσαλα κάλτσες και παπούτσια, μπήκαν ως τα γόνατα στο νερό και παρασυρμένα από την πρωτόγνωρη ευχαρίστηση πήραν να ακολουθούν το ρεύμα πατώντας στις μεγάλες γλιστερές κροκάλες με γέλια και ξεφωνητά, ευφραινόμενα από τη νερένια επαφή και την ευωδιά της μικρής ανθισμένης πόας που μύρωνε τον αέρα κάθε φορά που μια παιδική πατούσα συνέθλιβε και λίγα ανθάκια.
Γελώντας και ξεφωνίζοντας πήγαν, πήγαν, πήγαν, ώσπου το ποταμάκι έκανε μια δεξιά απότομη στροφή και χάθηκε ανάμεσα στις γέρικες οξιές και τις λιγνές καστανιές. Λογάριαζαν να μαζέψουν πολλά χαμομήλια,η Πόπη για το χαμομηλόνερο με το οποίο την έλουζε η συνονόματη γιαγιά της για να ξανοίξουν κι άλλο οι ξανθές της μπούκλες, η Φανούλα για να το βράζουν και να πίνουν το ζουμί όταν πονάει η κοιλίτσα τους, όσο για τον Στάθη, δεν ήξερε ακριβώς τι θα το έκαναν στο σπίτι, ωστόσο θα γέμιζε τις χούφτες, το γιλέκο του και το πάνινο σακούλι που έβαζε το δεκατιανό του με αυτά τα κοντούλικα ανθάκια, παιδιά του νερού και της άνοιξης. Όμως με τρόμο κατάλαβαν πως ο ήλιος ξαφνικά χάθηκε και σκόρπια σύννεφα συνωστίζονταν στον ουρανό ποιο να πρωτοσυνεισφέρει στην ανοιξιάτικη μπόρα.
Η Πόπη, αρχηγός της αταξίας, έβαλε τα κλάματα και την ακολούθησαν γοερά ο Στάθης και η Φανούλα.
Το βρόχινο νερό αρμυρισμένο από τα δάκρυά τους έσμιξε με το ποταμίσιο χωρίς όμως να καταφέρει να στείλει τις παιδικές κραυγές στα αυτιά της αναστατωμένης κυρίας Μαριγούλας.
Μόνον ο μπάρμπα Κώτσος με τα επτά κατσικάκια του κουρνιασμένος κάτω από μια οξιά τα άκουσε. Αψηφώντας το νερό που έπεφτε με το τουλούμι τα βρήκε, τα παρηγόρησε και τα έμπασε στο τσαρδάκι του. Αφού τα στέγνωσε όπως και όσο μπορούσε άναψε το καμινέτο, έβρασε στο μεγάλο μπρίκι νερό και τους έψησε από ένα χαμομήλι με δυο γεμάτες κουταλιές ζάχαρη.
Εκεί τους βρήκαν η τρομαγμένη δασκάλα τους και οι αλαφιασμένοι γονείς τους, εκεί άκουσαν τους στεναγμούς ανακούφισης ανάκατους με μαλώματα και φοβέρες, εκεί η Πόπη, ο Στάθης και η Φανούλα έφαγαν τον πρώτο και μοναδικό μπάτσο της σχολικής τους ζωής από τον κύριο Γρηγορίου. Δεν έβγαλαν άχνα. Ίσως επειδή τούφες χαμομήλια είχαν μπερδευτεί ανάμεσα στη γλώσσα, τα δόντια και τα χείλη τους.-
Το χαμομήλι είναι ένα από τα πιο γνωστά αυτοφυή φυτά σε όλο τον κόσμο, φημισμένο από την αρχαιότητα για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Φύτρωσε ως ζιζάνιο στους αγρούς της Ευρώπης και της Ασίας και με τα σιτηρά μεταφέρθηκε στην Αμερική και στην Αυστραλία. Παλιότερα χρησιμοποιούσαν αποκλειστικά το αυτοφυές αλλά σήμερα το καλλιεργούν σχεδόν παντού.
Περιγραφή
Είναι φυτό μονοετές με λείο, όρθιο, πολύκλαδο βλαστό ύψους 10-15 εκ. και φύλλα σχιστά σε σχήμα φτερού. Τα άνθη είναι μικρά, λευκά τα επάκρια και κίτρινα τα επιδίσκια και σχηματίζουν ταξιανθίες(κεφάλια). Ανθίζει ανάλογα με την τοποθεσία από τον Απρίλιο έως τον Αύγουστο.
Κλίμα και έδαφος
Παρόλο που φυτρώνει σε όλα τα μέρη της Ελλάδας ευδοκιμεί καλύτερα σε πεδινές περιοχές με εύκρατο κλίμα, όπου τόσο τα φυτά όσο και τα άνθη είναι μεγαλύτερα από εκείνα των ορεινών περιοχών. Είναι φυτό ξερικό αλλά η εδαφική υγρασία ευνοεί την ανάπτυξή του.
Τα καλύτερα εδάφη είναι τα αμμοαργιλώδη με άφθονη οργανική ύλη. Στα σκιερά μέρη αυξάνει η περιεκτικότητά του σε χαμαζουλένιο, το σημαντικότερο και πολύτιμο συστατικό του.
Πολλαπλασιασμός
Το χαμομήλι πολλαπλασιάζεται με σπόρο, 1-2 κιλά ανά στέμμα, που σπέρνεται στο χωράφι στα πεταχτά ή με μηχανές. Για να γίνει ομοιόμορφη η σπορά ανακατεύεται με τριπλάσια ποσότητα λεπτής ποταμίσιας άμμου.
Η καλύτερη εποχή σποράς είναι το φθινόπωρο ενώ όταν σπαρεί τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο αργεί να ανθίσει και η παραγωγή είναι μικρή. Το χαμομήλι όταν
φυτρώσει αντέχει πολύ στις χαμηλές θερμοκρασίες του χειμώνα.
Το χωράφι όπου θα καλλιεργηθεί χρειάζεται καλή προετοιμασία(1-2 οργώματα και σβαρνίσματα), λίπανση με φωσφορική αμμωνία και θειικό κάλιο και βοτάνισμα τον Φεβρουάριο ή τον Μάρτιο.
Συλλογή
Η συλλογή γίνεται όταν τα άνθη ανοίξουν τελείως, αργά το πρωί για να είναι στεγνά. Όταν δεν είναι καλά ανοιγμένα καταστρέφεται η ποιότητα επειδή κατά την ξήρανση παίρνουν χρώμα καφέ. Στις καλλιέργειες η συλλογή γίνεται τον Μάιο με ειδικές τσουγκράνες ή με χορτοκοπτικό, ακολουθεί η ξήρανση στη σκιά, σε τελάρα ή σε ξηραντήρια. Όταν το χαμομήλι συλλέγεται με χορτοκοπτικό η ξήρανση γίνεται στο χωράφι και τα φυτά μορφοποιούνται σε μπάλες, έτοιμες για το εμπόριο.
Παρασκευή και χρήσεις
Σε πολλούς ανθρώπους το χαμομήλι συνδέεται με κάποια αδιαθεσία γι’αυτό όταν λέμε ”φτιάξε μου ένα ζεστό” συνήθως εννοούμε το ρόφημα χαμομηλιού.
Είναι αντισπασμωδικό, ευστόμαχο, απολυμαντικό, τονωτικό, ανακουφίζει από το κρυολόγημα, τις κράμπες στον γαστρεντερικό σωλήνα, είναι διουρητικό, αντιπυρετικό και αντιφλογιστικό, καταπολεμά την παχυσαρκία και τη δυσκοιλιότητα, εξωτερικά επουλώνει πληγές, περιποιείται μαλλιά και δέρμα, ανακουφίζει και θεραπεύει οφθαλμικούς ερεθισμούς. Καταπλάσματα με χαμομηλόλαδο ανακουφίζουν από έντονο βήχα , ρευματικούς πόνους και ημικρανίες.
Τα δραστικά συστατικά της δρόγης είναι το αιθέριο έλαιο, με κύριο συστατικό το κυανό χαμαζουλένιο και οι πολυφαινόλες.
Χρησιμοποιείται εσωτερικά ως έγχυμα σε αναλογία 4-2 γρ.ξερής δρόγης ή ένα κουτάλι της σούπας σε ένα λίτρο νερού. Παρασκευάζεται σύμωνα με τις γενικές οδηγίες.
Εξωτερικά, είτε ως έγχυμα-πλύμα είτε ως βάμμα, όπου αντί για νερό χρησιμοποιείται αιθυλική αλκοόλη (καθαρό οινόπνευμα)βρίσκει μεγάλη εφαρμογή σε δερματικές παθήσεις.
Μετράει τα αντισώματα αντί Sars-cov-2 που παράγει ο οργανισμός μας. Αφορά 3 διαφορετικά αντισώματα IgA, IgM ,IgG που μας…διηγούνται την ιστορία της λοίμωξης δηλ. αν έχουμε αντιμετωπίσει..συναντήσει τον ιο και για πόσο χρόνο.
Υπάρχουν 2 είδη test:
Γρήγορο με μόνο μια σταγόνα αίματος {δείγμα τριχωιδές}, διαπιστώνεται η παρουσία ημιποσοτικων αντισωματων.
Φλεβικό δείγμα μετράει την ποσότητα αντισωμάτων στο αίμα.Πολύ χρήσιμα και τα δυο γιατί εκτός των άλλων παρέχουν χρήσιμες πληροφορείς για: τον προγραμματισμό επιστροφής στην εργασία με ασφάλεια για όλους εντοπίζονται αναγνωρίζονται πόσα άτομα έχουν έρθει σε επαφή με τον ιο, γίνεται στρωματοποίηση ανα ηλικία και γεωγραφική περιοχή και διαπιστώνεται αν έχει επιτευχθεί η λεγόμενη ανοσία αγέλης .
*Umbria It: οργανωμένα με συνεργασία της περιφέρειας των γιατρών τα φαρμακεία {100 περίπου} εκτελούν rapid test.
Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί cookies για να σας παρέχουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία χρήστη. Οι πληροφορίες cookie αποθηκεύονται στο πρόγραμμα περιήγησής σας και εκτελούν λειτουργίες όπως η αναγνώρισή σας όταν επιστρέφετε στον ιστότοπό μας και βοηθώντας την ομάδα μας να καταλάβει ποιες ενότητες του ιστότοπου θεωρείτε πιο ενδιαφέρουσες και χρήσιμες.
Μπορείτε να προσαρμόσετε όλες τις ρυθμίσεις cookie σας μεταβαίνοντας στις καρτέλες στην αριστερή πλευρά.
Αυστηρά απαραίτητα τα cookies
Αυστηρά απαραίτητο τα cookie θα πρέπει να είναι ενεργοποιημένα ανά πάσα στιγμή, ώστε να μπορέσουμε να αποθηκεύσουμε τις προτιμήσεις σας για τις ρυθμίσεις cookie.
Εάν απενεργοποιήσετε τα cookies, δεν θα μπορέσουμε να αποθηκεύσουμε τις προτιμήσεις σας. Αυτό σημαίνει ότι κάθε φορά που επισκέπτεστε αυτόν τον ιστότοπο, θα χρειαστεί να ενεργοποιήσετε ή να απενεργοποιήσετε ξανά τα cookies.
Πολιτική-Ενημέρωση Cookies
Τι είναι τα Cookies;
Τα «cookies» είναι μικρά αρχεία με πληροφορίες που μια ιστοσελίδα αποθηκεύει στον υπολογιστή ενός χρήστη (συνήθως στο πρόγραμμα περιήγησης ιστού όπως Chrome, Opera, Mozilla Firefox, Edge, etc), ώστε κάθε φορά που ο χρήστης συνδέεται στην ιστοσελίδα, η τελευταία να ανακτά τις εν λόγω πληροφορίες και να προσφέρει στο χρήστη σχετικές με αυτές υπηρεσίες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τέτοιων πληροφοριών είναι οι προτιμήσεις του χρήστη σε μια ιστοσελίδα, όπως αυτές δηλώνονται από τις επιλογές που κάνει ο χρήστης στη συγκεκριμένη ιστοσελίδα (π.χ. επιλογή συγκεκριμένων «κουμπιών», αναζητήσεων, διαφημίσεων, κλπ).
Πως και γιατί χρησιμοποιούμε τα Cookies; Το www.fee.org.gr χρησιμοποιεί «cookies» για τη συλλογή πληροφοριών ηλεκτρονικής δραστηριότητας, για να αποθηκεύσουν τις προτιμήσεις και τις ρυθμίσεις σας καθώς και για την βελτιστοποίηση της εμπειρίας πλοήγησης στο site. Επίσης, χρησιμοποιούμε cookies για την εξατομίκευση περιεχομένου και διαφημίσεων, την παροχή λειτουργιών κοινωνικών μέσων και την ανάλυση της επισκεψιμότητάς σας. Επιπλέον, μοιραζόμαστε πληροφορίες που αφορούν τον τρόπο που χρησιμοποιείτε τον ιστότοπό μας με συνεργάτες κοινωνικών μέσων, διαφήμισης και αναλύσεων, οι οποίοι ενδεχομένως να τις συνδυάσουν με άλλες πληροφορίες που τους έχετε παραχωρήσει ή τις οποίες έχουν συλλέξει σε σχέση με την από μέρους σας χρήση των υπηρεσιών τους.
Τα cookies σε καμία περίπτωση δεν βλάπτουν τη συσκευή σας και μπορεί να μας επιτρέψουν να σας προσφέρουμε ταχύτερη και καλύτερη πλοήγηση στον ιστότοπό μας.
Χρήση των Cookies:
Αποθηκεύουμε στη συσκευή σας τα απολύτως αναγκαία cookies για τη λειτουργία του ιστοτόπου.
Με την περαιτέρω χρήση του site αποδέχεστε την χρήση cookies.
Τα Cookies που αποστέλλονται από την διαδικτυακή μας τοποθεσία και αποθηκεύονται στην ηλεκτρονική σας συσκευή είναι ενδεικτικά τα παρακάτω:
IIS session cookie
B2C Platform cookies
CardinalCommerce
Google Analytics
Google Adwords
AdNexus™
Neustar® AdAdvisor®
DoubleClick (Google)
AddThis
Lotame Solutions
AdRoll
Απενεργοποιώντας τα Cookies ή κάνοντας ανάκληση της συγκατάθεσης σας, συγκεκριμένες λειτουργίες της ιστοσελίδας δεν θα είναι διαθέσιμες. Επιπλέον ενδέχεται να επηρεαστεί η απόδοση και η λειτουργικότητα του διαδικτυακού τόπου.
Πως μπορείτε να διαγράψετε τα cookies
Μπορείτε να διαγράψετε τα cookies και να απενεργοποιήσετε τη χρήση τους. Επιλέξτε τον browser που χρησιμοποιείτε και ακολουθήστε τις οδηγίες:
Chrome – https://support.google.com/chrome/answer/95647?hl=el
Safari – https://support.apple.com/kb/ph21411?locale=en_US
Firefox – https://support.mozilla.org/el/kb/pws-energopoiw-th-leitoyrgia-do-not-track
Edge – https://privacy.microsoft.com/en-us/windows-10-microsoft-edge-and-privacy
Εάν χρησιμοποιείτε κάποιον άλλον browser, συμβουλευτείτε τις πληροφορίες του παρόχου του.
Προσοχή: Η πολιτική μας για τα cookies μεταρρυθμίζεται προκειμένου να είναι συμβατή τόσο με τις διατάξεις του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων όσο και τον Κανονισμό ePrivacy (δεν έχει ακόμα εκδοθεί).
