Έτυχε να’ ναι τα χρόνια δίσεχτα`
πολέμοι χαλασμοί ξενιτεμοί
Γ. Σεφέρης, Κίχλη
Το έτος 2020 ως δίσεχτο, φορτισμένο από την πανδημία COVID-19 , δίνει τροφή στην ανθρώπινη δεισιδαιμονία και πλέκονται σενάρια, σχετικά με τον κορονοïό [ή κορωνοïό ή κοροναïό] στον οποίο οφείλεται, απίστευτης ανευθυνότητας. Ο corona virus-κορονοïός που ονομάζεται έτσι λόγω του σχήματός του, έχει προσβάλει εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο, έχει προκαλέσει χιλιάδες βασανιστικούς θανάτους και έχει διχάσει την ανθρωπότητα αναφορικά με την ύπαρξή του, την προέλευσή του, την επικινδυνότητά του και την αντιμέτώπιση της λοίμωξης την οποία προκαλεί. Επειδή λέξεις όπως επιδημία, πανδημία, επιπολασμός, μικροβιοφορέας, μικρόβια, ιοί κ.ά. με αρνητι-κό πρόσημο δημιουργούν από ανησυχία και ανασφάλεια έως φόβο και πανικό στον πληθυσμό σκόπιμο είναι να δοθούν οι απαραίτητες διευκρινήσεις και να φανεί γιατί ο αναμενόμενος με αγωνία εμβολιασμός απέναντι στον κορονοïό, μαζί με τη χορήγηση των κατάλληλων φαρμάκων , είναι η παγκόσμια ελπίδα. Εννοείται πως εξαιρούνται οι οπαδοί -ευτυχώς λίγοι-του αντιεμβολιαστικού κινήματος οι οποίοι αδίκως υποστηρίζουν την κατάργηση των εμβολίων ακυρώνοντας τις επίπονες πολυχρόνιες προσπάθειες των επιστημόνων καθώς και το γεγονός πως τα εμβόλια σώζουν ζωές.
Τα λοιμώδη [μεταδοτικά μολυσματικά] νοσήματα οφείλονται στα μικρόβια,δηλ.σε μικροσκοπικούς μικροοργανισμούς φυτικής ή ζωικής προέλευσης,αόρατους με γυμνό οφθαλμό.Με την ανακάλυψη των μικροβίων στα μέσα του 19ου αιώνα από τον L. Pasteur και τον R. Koch και τη διατύπωση της μικροβιακής θεωρίας των νόσων δημιουργήθηκε η εσφαλμένη εντύπωση ότι οι έννοιες μικρόβια και αρρώστια είναι ταυτόσημες. Όμως οι περισσότεροι μικροοργανισμοί δεν είναι παθογόνοι. Τον άνθρωπο και πολλούς μεγαλοοργανισμούς περιβάλλουν χιλιάδες είδη μικροβίων[βακτήρια, ιοί, μύκητες] , λίγα όμως είναι νοσογόνα. Ένας μεγάλος αριθμός ζει μαζί τους, με διάφορες σχέσεις, χωρίς να προκαλεί πάντα ασθένεια. Με άλλα λόγια υπάρχουν μικρόβια παθογόνα, μη παθογόνα ή σαπροφυτικά και δυνητικά παθογόνα. Τυπικό παράδειγμα είναι τα μικρόβια της φυσιολογικής χλωρίδας του ανθρώπου τα οποία αποτελούν σύνολο μικροοργανισμών οι οποίοι ζουν και πολλαπλασιάζονται στο δέρμα, στις διάφορες κοιλότητες και στους βλεννογόνους του ανθρώπου [κόλπος, ουρήθρα, έξω ακουστικός πόρος, ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, λάρυγγας, γαστρεντερικό σύστημα].
Μικροβιαιμία ονομάζεται η κυκλοφορία στο αίμα παθογόνων ή μη μικροβίων, ιαιμία η κυκλοφορία ιών και σηψαιμία είναι η μικροβιαιμία που συνοδεύεται από τοπικά φαινόμενα [πυρετός, ρίγος].
Τα μικρόβια απειλούν τον οργανισμό με μόλυνση ή με καταστροφή από τις βακτηριοτοξίνες που εκκρίνουν και χαρακτηρίζονται ως αντιγόνα[ Ag] Διαθέτουν επιθετικό εξοπλισμό για να υπερνικήσουν τις αμυντικές δυνάμεις του οργανισμού, όπως αιμολυσίνες, λευκοκτονίνες και πολλά τοξικά ένζυμα.
Όλοι οι οργανισμοί δεν μολύνονται στον ίδιο βαθμό. Εξαρτάται από το είδος, από τα όργανα όπου θα εγκατασταθούν τα μικρόβια ώστε να προκληθεί μόλυνση και από την αντίσταση του οργανισμού. Αναμόλυνση είναι η μόλυνση από το ίδιο μικρόβιο, επιμόλυνση από άλλο μικρόβιο και αυτομόλυνση από τα δυνητικά μικρόβια μέσα στον οργανισμό, όπως είναι αυτά της φυσιολογικής χλωρίδας.
Τα παθογόνα μικρόβια και οι ιοί προέρχονται από διάφορες πηγές μόλυνσης, με κύριες πύλες εισόδου το δέρμα και τους βλεννογόνους , οι οποίες είναι:
1.Οι ασθενείς οργανισμοί. Μολύνουν με τα ούρα, τα κόπρανα, τον σίελο, τα πτύελα.
2.Οι υγιείς οργανισμοί αλλά μικροβιοφόροι. Χωρίς να πάσχουν μολύνουν άλλα άτομα και προκαλούν νόσο. Διακρίνονται σε αυτούς που αναρρωνύουν από κάποιο λοιμώδες νόημα και στους υγιείς φορείς των μικροβίων.
3.Το μολυσμένο περιβάλλον [αέρας, νερό, έδαφος, ποτά, τρόφιμα].
4.Τα μολυσμένα αντικείμενα.
5.Τα ζώα και τα έντομα.
Επιδημία είναι η εμφάνιση πολλών κρουσμάτων μιας λοιμώδους νόσου στον ίδιο τόπο και στο ίδιο χρονικό διάστημα. Μεγάλες επιδημίες που μεταδίδονται γρήγορα από μια περιοχή στην άλλη και από μια χώρα στην άλλη ονομάζονται πανδημίες. Ενδημικά είναι εκείνα τα λοιμώδη νοσήματα που υπάρχουν συνήθως σε μια χώρα. Ορισμένα νοσήματα π.χ. όπως η λύσσα ή ο τέτανος εμφανίζονται σε μεμονωμένα άτομα ως σποραδικά κρούσματα και δεν μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Τα κύτταρα τα οποία αναγνωρίζουν τα αντιγόνα και αντιδρούν μαζί τους είναι τα λεμφοκύτταρα Α και Β με διαφορετική ανοαοαπάντηση. Όταν φτάσει ένα αντιγόνο στους ιστούς τα Β λεμφοκύτταρα διαιρούνται πολλές φορές για να σχηματίσουν έναν κλώνο όμοιων κυττάρων στο αίμα. Τα κύτταρα του πλάσματος απελευθερώνουν πρωτεΐνες, τις ανοσοσφαιρίνες, γνωστές και ως αντισώματα. Τα αντισώματα κυκλοφορούν στο αίμα και ενώνονται με τα αντιγόνα για να εξουδετερώσουν τη δράση τους και να τα καταστρέψουν. Όταν εξαλειφθούν τα αντιγόνα εξαφανίζονται και αυτά, παραμένουν όμως μερικά ως κύτταρα μνήμης. Αν υπάρξει δεύτερη έκθεση στα αντιγόνα τα μνημονικά κύτταρα ”θυμούνται”, απελευθερώνουν αντισώματα και έτσι επιτυγχάνεται η ανοσοποίηση του οργανισμού.
Η ανοσία μπορεί να είναι:
-Φυσική ή αυτόματη, όταν παρέχεται από τη μητέρα στο έμβρυο ή μετά από νόσηση.
-Τεχνητή ή ενεργητική μετά από εμβολιασμό.
-Παθητική, με τη χορήγηση έτοιμων αντισωμάτων [οροθεραπεία].
Σύμφωνα με την ελληνική Φαρμακοποία ΙΙΙ* αλλά και την παγκόσμια βιβλιογραφία ”εμβόλια-vaccina”είναι προïόντα προικισμένα με αντιγονική ιδιότητα. Προορίζονται για την πρόκληση ενεργητικής ανοσοποίησης εναντίον λοιμωδών νόσων τις οποίες προκαλούν παθογόνοι μικροοργανισμοί.
——————–
*Με τον όρο Φαρμακοποιία υπονοούνται δύο πράγματα. Το ένα είναι η πράξη του ”ποιείν”φάρμακα και το άλλο είναι η κωδικοποίηση όλων των πρώτων υλών δραστικών και αδρανών, για την παρασκευή των φαρμάκων και των φαρμακομορφών, καθώς και των μεθόδων, των κανόνων και των ελέγχων που διέπουν την παρασκευή αυτή. Σήμερα, η κωδικοποίηση αυτή είναι έγγραφη, έχει σχήμα συνήθως ογκώδους βιβλίου και αποτελεί επίσημο κρατικό εγχειρίδιο.
Παρασκευάζονται από σχιζομύκητες, ρικέτσιες ή ιούς από ζωντανούς ή νεκρούς μικροοργανισμούς ή από ανατοξίνες [πρόκειται για τοξίνες των οποίων η τοξική ενέργεια έχει ελαττωθεί, σε μεγάλο βαθμό, με φυσικά ή χημικά μέσα ή έχει εξαφανισθεί τελείως χωρίς να καταστραφεί η ανοσοποιητική τους ενέργεια. Διακρίνονται σε φυτοτοξίνες, ζωοτοξίνες,ενδο- και έξω- μικροβιοτοξίνες και αφλατοξίνες. Δρουν ως αντιγόνα. Επίσης ονομάζονται και τοξοειδή.] Παρασκευάζονται έτσι ώστε να διατηρείται το ειδικό αντιγόνο με τη φαρμακομορφή αιωρήματος ή διαλύματος ,με διαλύτη ισότονο διάλυμα χλωριούχου Νατρίου ή κάποια σύνθετη υγρή ουσία. Το τελικό προïόν διανέμεται κάτω από άσηπτες συνθήκες σε στείρους περιέκτες , κλεισμένους αεροστεγώς με ή χωρίς μικροβιοκτόνο. Η εναποθήκευση γίνεται μακριά από το φως, σε θερμοκρασία 2-10˚C. Χορηγούνται παρεντερικά με ενδοδερμική ή υποδόρια ένεση με εξαίρεση αυτό της πολυομυελίτιδας [SABIN] το οποίο χορηγείται και από το στόμα. Η χρήση εμβολίων χωρίς τους αναγκαίους ελέγχους εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους.
Σύμφωνα με το Εθνικό Συνταγολόγιο ένα εμβόλιο πρέπει να πληροί τις εξής προδιαγραφές:
-Να μην προκαλεί νόσο ή σοβαρές παρενέργειες.
-Να εξασφαλίζει μακροχρόνια ανοσία , αν είναι δυνατόν εφόρου ζωής.
-Να μην μεταδίδει ο εμβολιαζόμενος τη νόσο.
-Να παρασκευάζεται σχετικά εύκολα και να είναι δυνατή η μέτρηση των αντισωμάτων.
Γίνεται αναφορά στις ανεπιθύμητες ενέργειες των εμβολίων οι οποίες συνήθως είναι ελαφράς ή μέτριας έντασης, όπως πυρετός, πόνος, ερυθρότητα στο σημείο εμβολιασμού, καταβολή, εξάνθημα, κνησμός, αλλεργική αντίδραση.
Τα εμβόλια γίνονται προληπτικά για την αποφυγή νόσων όπως η παρωτίτιδα, η ιλαρά, η ερυθρά, η διφθερίτιδα, η ηπατίτιδα Β, ο τέτανος, η χολέρα, ο άνθρακας η λύσσα,προκειμένου να επιτευχθεί ανοσία του πληθυσμού γενική.[ανοσία της αγέλης]. Για να θεωρηθούν αποτελεσματικά απαιτείται η παρέλευση ορισμένων εβδομάδων, ώστε να παραχθούν τα κατάλληλα αντισώματα και υπό την προϋπόθεση ότι το άτομο δεν νοσεί. Στην περίπτωση αυτή επιλέγεται η παθητική ανοσία , η χορήγηση δηλαδή έτοιμων αντισωμάτων με ορούς.
Το πρώτο βήμα στην παρασκευή ενός εμβολίου ,είτε προορίζεται για παιδιά είτε για ενήλικες ,είναι η επιλογή του μέσου καλλιέργειας και ανάπτυξης του μικροοργανισμού. Στα πολυδύναμα ή μεικτά εμβόλια [αντιδιαστολή από τα άμεικτα τα οποία περιέχουν ένα είδος μικροβίων] η καλλιέργεια και η ανάπτυξη των μικροοργανισμών γίνεται ξεχωριστά.
Με τους ορούς χορηγούνται στο άτομο έτοιμα αντισώματα για προφύλαξη ή για θεραπεία από συγκεκριμένη νόσο. Τα αντισώματα αυτά παράγονται σε μεγάλη κλίμακα μετά από ένεση με αντιγόνο ή τοξοειδές συνήθως σε άλογο ή απομονώνονται από το αίμα ανθρώπου μετά από λοίμωξη. Η δράση διαρκεί περίπου δύο εβδομάδες και οι πιο συνηθισμένες παρενέργειες [ορονοσία] μετά την ένεση είναι αναφυλαξία, δυσκολία στην αναπνοή, κνίδωση, υπόταση, αρθρίτιδα, εξανθήματα. Τα συμπτώματα υποχωρούν μετά περίπου μία εβδομάδα.
Με τον όρο ”επιπολασμός”εννοείται το πηλίκον όπου αριθμητής είναι ο αριθμός των κρουσμάτων και παρονομαστής το σύνολο των ατόμων της κοινότητας.
Τον τελευταίο καιρό,όπως αναφέρθηκε και στην αρχή, επικρατεί στην παγκόσμια κοινότητα αναστάτωση εξαιτίας ενός κορονοïού, του SARS-COVID-2. Οι ιοί [Viruses] αποτελούν μια ξεχωριστή ομάδα ανάμεσα στους μονοκυττάριους μικροοργανισμούς που έχουν βιολογική οργάνωση, εισβάλλουν στον οργανισμό [βακτήρια, φυτά, ζώα, άνθρωποι] όπου παρασιτούν στα κύτταρα, πολλαπλασιάζονται και καταστρέφουν τον ξενιστή. Το μέγεθός τους είναι πάρα πολύ μικρό και φαίνονται μόνο με το ηλεκτρονικό μικροσκόπιο. Αποτελούνται μόνο από ένα μόριο νουκλεïνικού οξέος [DNA ή RNA] το οποίο περιβάλλεται από μία πρωτεΐνη, το καψίδιο, αποτελούμενο από τα καψομερίδια. Τα καψομερίδια αυτά διατάσσονται συμμετρικά και είτε σχηματίζουν κανονικό πολύεδρο είτε εμφανίζουν ελικοειδή συμμετρία. Ορισμένοι ιοί περιβάλλονται από μία γλυκοπρωτεΐνη, το έλυτρο.
Η ταξινόμηση των ιών σε διάφορες ομάδες γίνεται ανάλογα με το μέγεθός τους, το είδος του νουκλεϊνικού οξέος, τη συμμετρία τους, την ύπαρξη ελύτρου και τον οργανισμό στον οποίο παρασιτούν [DNA-ιοί, RNA-ιοί, Ερπητοϊοί, Ραβδοϊ-οί κ.λ.π.]
Η εργαστηριακή διάγνωση των ιών γίνεται με κυτταροκαλλιέργεια ή ιστοκαλλιέργεια σε ζωντανά κύτταρα , με μικροσκοπική παρατήρηση αλλοιωμένων κυττάρων, με ορολογικές αντιδράσεις για την αναζήτηση ειδικών αντισωμάτων, με ανοσοφθορισμό.
Οι ιοί συνήθως καταστρέφονται στη θεμοκρασία των 60ºC επί 30 min. εκτός από τους ιούς του AIDS, της πολυομυελίτιδας και της ηπατίτιδας. Αντέχουν στο ψύχος και διατηρούνται για πολύ καιρό στους -70ºC. Τα αντιβιοτικά δεν τους καταπολεμούν, πιθανόν μόνον οι τετρακυκλίνες και η ερυθρομυκίνη. Γνωστά αντιικά φάρμακα είναι η βιδαραβίνη ή VIRA-A, ARA-A, η ιδοξουριδίνη [stoxil, idur, idoxuridine],και η υδροχλωρική αμανταδίνη [symmetrel].
Η φαρμακευτική αγωγή κατά του κορονοϊού περιλαμβάνει διάφορα προτεινόμενα φάρμακα[ χλωροκίνη, κολχικίνη, δεξαμεθαζόνη κ.ά.] χωρίς το απολύτως επιθυμητό αποτέλεσμα.
Αναφέρθηκε στην αρχή ότι αιτία μόλυνσης, εκτός των άλλων, αποτελούν και τα έντομα. Ο Μπέρτολτ Μρεχτε στιχουργεί χαρακτηριστικά:
Ξέφυγα από τους καρχαρίες
Και νίκησα τους τίγρεις
Μ’ έφαγαν όμως οι κοριοί
Το τι θέλει να πει ο ποιητής το αποδίδει εύστοχα ο νομπελίστας βιολόγος Albert Szent-Györgyi:
Αποδείχθηκε ότι πολλές φορές οι περισσότεροι πόλεμοι δεν κερδήθηκαν από δοξασμένους βασιλιάδες ή ηρωικούς στρατηγούς αλλά από ποντίκια και ψείρες που μετέφεραν μολύνσεις και διέδιδαν την πανώλη.
Βιβλιογραφία
- Ελληννική Φαρμακοποιία ΙΙΙ, Αθήνα 1974
- Εθνικό Συνταγολόγιο, ΕΟΦ, 1987
- Ι. Ντόζη-Βασιλειάδου, Φαρμακολογία, Θεσσαλονίκη 1981
- Ι.Θ.Παπαβασιλείου, Υγιεινή, Αθήνα 1977
- Υγιεινή Μικροβιολογία, ΟΕΣΒ, Αθήνα 1999
- John Trounce, Dinah Gould, προσαρμογή Δ. Δ. Βαρώνου, Φαρμακολογία για νοσηλευτές, Αθήνα 1193
- Remington’s Pharmaceutical Sciences, Mack Publishing Company, Pensylvania, 1965
- Ciba-Geigy, Tables scientifiques , Suisse 1973
- Ευάγγελος Μαρίνης, Ευάγγελος Βογιατζάκης, Μαθήματα Μικροβιολογίας, ΑSCENT ΕΠΕ, Αθήνα 1996
- Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 2000
- Μπέρτολτ Μπρεχτ, Ποιήματα, Κείμενα, Αθήνα 1970
- Albert Szen-Győrgyi, Ο τρελός πίθηκος, Ρόμβος, Αθήνα 1971
- Freddy Vinet, Η μεγάλη γρίπη, Μεταίχμιο, Αθήνα 2020
- Χριστίνα Γ.Φλόκα, Ελένη, ανεμιζε το θειάφι [Η Φαρρμακοποιία του Ομήρου], Νησίδες ,Θεσσαλονίκη 2007
Χ.Γ.Φλόκα
