Η πανδημία γρίπης Α υπότυπος Η1Ν1, γνωστή και ως «γρίπη των χοίρων», θεωρείται ότι είναι μετάλλαξη που προέκυψε από ανασυνδυασμό του γενετικού υλικού τεσσάρων ειδών γρίπης: ενός ενδημικού στους ανθρώπους, ενός στα πτηνά, και δύο στους χοίρους. Ειδικοί πιστεύουν ότι ο ιός πιθανότητα κυκλοφορούσε μεταξύ των χοίρων, ενδεχομένως σε πολλές ηπείρους, επί έτη, προτού τελικώς μεταδοθεί σε ανθρώπους στην Ασία, οι οποίοι τον μετέφεραν στη βορειοαμερικανική ήπειρο και συγκεκριμένα στο Μεξικό, όπου και πρωτοεκδηλώθηκε ως επιδημία. Υπολογίζεται πως πέρασαν μήνες πριν ο ιός αναγνωριστεί ως νέο νόσημα τον Απρίλιο του 2009. Στις αρχές Ιουνίου, καθώς ο ιός άρχισε να εξαπλώνεται ανά την υφήλιο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έκανε λόγο για «πανδημία μέτριας βαρύτητας». Ωστόσο, οι εκτιμήσεις του Οργανισμού είναι δυσοίωνες, καθώς ο ιός αρχίζει να εξαπλώνεται σε αναπτυσσόμενες χώρες με ελλιπή συστήματα υγείας, ιδίως στο Νότιο Ημισφαίριο που βρίσκεται αυτόν τον καιρό στην εποχή της χειμερινής γρίπης. Δε λείπουν και οι προβλέψεις για πιθανές μεταλλάξεις του ιού που θα τον καταστήσουν πιο μολυσματικό ή ανθεκτικό. Μεταξύ άλλων, οι ανησυχίες αυτές πηγάζουν από την εμπειρία της πανδημίας γρίπης του 1918, η οποία ξεκίνησε, όπως η παρούσα, με ήπια περιστατικά την άνοιξη και κατέληξε στο θάνατο 40-100 εκατομμυρίων ανθρώπων. Προς το παρόν, πάντως, δεν έχει αναγνωριστεί καμία μετάλλαξη στον ιό.
Τα μέτρα που έχουν λάβει οι κυβερνήσεις ανά την υφήλιο για την αντιμετώπιση της πανδημίας ποικίλλουν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δηλώνουν ότι η εμπειρία της γρίπης των πτηνών πριν από πέντε χρόνια έχει αποβεί πολύτιμη στην αντιμετώπιση της πανδημίας. Η Αίγυπτος θανάτωσε χιλιάδες χοίρους, ενώ η Ρωσία και η Κίνα, μεταξύ άλλων, έχουν απαγορεύσει την εισαγωγή χοίρων και παράγωγων προϊόντων. Οι πράξεις αυτές έχουν κατακριθεί, καθώς έχει επιβεβαιωθεί ότι τα χοιρινά προϊόντα δεν εμπλέκονται στη μετάδοση του ιού. Σε χώρες με πολλά περιστατικά, δημόσιες υπηρεσίες, σχολεία ή και ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν κλείσει. Οι πληθυσμοί των χοίρων παρακολουθούνται στενά, κάτι το οποίο, όπως κατηγορούν αρκετοί, είχε αμεληθεί εντελώς, επιτρέποντας στον ιό να μετακινείται εντός ζωντανών χοίρων και να μεταλλάσσεται επί χρόνια, χωρίς να γίνεται αντιληπτός. Ακόμη, έχουν εκδοθεί πολλές ταξιδιωτικές προειδοποιήσεις σχετικά με χώρες στις οποίες έχουν εκδηλωθεί περιστατικά και σε αρκετές περιπτώσεις άνθρωποι έχουν τεθεί σε καραντίνα.
Σύμφωνα με την τελευταία ενημέρωση του ΠΟΥ στις 6 Ιουλίου, ως τώρα έχουν καταγραφεί 94.512 περιστατικά και 429 θάνατοι σε 122 χώρες, αν και πιθανότατα εκατομμύρια άτομα έχουν νοσήσει από τη γρίπη σε βαθμό τόσο ήπιο που να μην ανιχνεύεται εύκολα. Λόγω αυτής της έκδηλης αναξιοπιστίας των επιδημιολογικών δεδομένων, στις 16 Ιουλίου ο ΠΟΥ ανακοίνωσε ότι θα σταματήσει να δημοσιεύει τις στατιστικές των επιβεβαιωμένων περιστατικών παγκοσμίως –αντ’αυτού, οι επιμέρους αρμόδιες εθνικές υπηρεσίες υγείας θα ενημερώνουν τον ΠΟΥ σε εβδομαδιαία βάση για την ποιοτική τους αξιολόγηση όσον αφορά τη γεωγραφική και δημογραφική κατανομή του ιού, όπως και τη βαρύτητα της νόσου και του αριθμού των θανάτων.
Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από τους χοίρους στον άνθρωπο μέσω στενού συγχρωτισμού, αλλά ο συνηθέστερος τρόπος μετάδοσης είναι από άνθρωπο σε άνθρωπο, μέσω βήχα, πταρμού ή επαφής μολυσμένων επιφανειών με το στόμα ή τη μύτη μέσω των χεριών. Η κατανάλωση χοιρινού κρέατος ή άλλων χοιρινών προϊόντων σε καμία περίπτωση δεν καταλήγει σε μετάδοση της νόσου. Τα συμπτώματα προσομοιάζουν σε αυτά της συνήθους εποχιακής γρίπης και περιλαμβάνουν πυρετό, πταρμούς, βήχα, κεφαλαλγίες, φαρυγγικό άλγος και μυαλγία ή αρθραλγία. Τα περισσότερα περιστατικά που νοσηλεύθηκαν αφορούν ανθρώπους με επιβαρυμένο ιστορικό, όπως ασθματικούς, διαβητικούς, παχύσαρκους, καρδιοπαθείς ή ανοσοκατεσταλμένους. Οι ειδικοί λένε ότι η πλειοψηφία των περιπτώσεων είναι ήπιες, αλλά προειδοποιούν ότι συμπτώματα όπως επανειλημμένοι εμετοί ή αναπνευστική δυσχέρεια χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής.
Τα προληπτικά μέτρα προς το παρόν είναι ταυτόσημα με αυτά της εποχιακής γρίπης. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων δημοσιεύει στην ιστοσελίδα του (www.keelpno.gr) οδηγίες για την προφύλαξη διαφόρων κοινωνικών ομάδων από τον ιό. Θεραπευτικά, συνιστώνται συμπτωματικές αντιμετωπίσεις όπως λήψη υγρών και αναλγητικών και ανάπαυση μέχρι την αποδρομή της νόσου. Η λήψη ασπιρίνης αντενδείκνυται στους ανήλικους λόγω κινδύνου του συνδρόμου Reye. Σε περίπτωση βαρέων περιστατικών ή ραγδαίας επιδείνωσης, ενδείκνυται η άμεση χορήγηση των αντιρετροϊκών ουσιών οσελταμιβίρη και ζαναμιβίρη, αλλά τονίζεται η χρήση τους με φειδώ για την αποφυγή ανάπτυξης αντοχής.
Μέχρι τώρα δεν έχει αναπτυχθεί αποτελεσματικό εμβόλιο για τον ιό και το εμβόλιο της εποχιακής γρίπης είναι αναποτελεσματικό. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, το εμβόλιο θα είναι διαθέσιμο το νωρίτερο στο τέλος του έτους και οι ποσότητες στις οποίες μπορεί να παραχθεί θα είναι αναπόφευκτα ανεπαρκείς. Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων των Η.Π.Α., θα απαιτούνται δύο δόσεις σε διάστημα τριών εβδομάδων για την ανάπτυξη πλήρους ανοσίας, με μία τρίτη για την εποχιακή γρίπη για πλήρη κάλυψη. Τα παιδιά θα χρειαστούν τέσσερις δόσεις. Υπό το φως αυτών των δεδομένων, η Φαρμακευτική Εταιρεία Ελλάδος αντιτίθεται στην τυχόν ανεξέλεγκτη παροχή του εμβολίου και υποστηρίζει τη λήψη του μόνον από τις ομάδες υψηλού κινδύνου, ώστε να περιοριστεί κατά τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο η εξάπλωση της νόσου.
Συντακτική ομάδα Φ.Ε.Ε.
